De H van Humboldt

9+ - Wetenschapper, uitvinder en avonturier Friedrich Heinrich Alexander Freiherr von Humboldt. Was zijn naam bij jou bekend? Zelf maakte ik door het lezen van De H van Humboldt voor het eerst écht kennis met deze bijzondere man die tussen 1769 en 1859 in ‘een periode van verwondering’ leefde. Hij was een van de meest universalistische mensen uit de wereldgeschiedenis en had een enorme liefde voor de natuur. In een interview met Leeswereld geeft Rottiers aan dat ze hoopte ‘via tekst en beeld op een waardige en kindvriendelijke manier eer te betonen aan de man die de wereld afreisde en de natuur in kaart bracht’. Dat is haar zeker gelukt met dit fascinerende boek.   

Haar ode bestaat grofweg uit drie delen: ‘De jeugdjaren’; ‘Op expeditie’; en ‘Weer thuis’. Deze periodes van Humboldts leven, worden ieder ingeleid met dubbele pagina’s die zo uit een herbarium lijken te komen. Een inhoudsopgave is er niet. Dus als je specifiek naar iets op zoek bent, moet je even bladeren. Dat is geen straf, want iedere bladzijde is een aangename verrassing. Rottiers wisselt regelmatig van stijl en zowel haar teksten als de illustraties die ze erbij gemaakt heeft, maken dat je sowieso de hele biografie wil doornemen.
 
In de jeugdjaren groeien de broers Humboldt op in het ‘verveelkasteel’ van hun rijke familie. Een gigantische villa met veel grond waar urenlang in het bos gespeeld werd en waar de kinderen altijd voldoende te eten hadden. Moeder vond boerenkinderen echter te min om mee te spelen en dus gingen de jongens eenzaam door het leven. Het vele geld dat de familie bezat, gaf Alexander na het overlijden van zijn moeder de ruimte om dure expedities te leiden en om veel in zowel eigen onderzoek als dat van anderen te steken. Hij gebruikte zichzelf regelmatig als proefkonijn voor nare en pijnlijke onderzoeken, maar ook dieren werden daarvoor regelmatig ingezet.
 
Zijn expeditie voer naar Zuidelijk Amerika, waar hij interessante mensen, dieren en natuur tegenkwam. ‘De natuur is een prachtig samenhangend web van leven’, schreef hij daar in een van zijn dagboeken. Mee op reis gingen tweeënveertig meetinstrumenten, waaronder een inclinatorium en eudiometer. Wat dit precies zijn, wordt afgezien van ‘astromische en navigatie-instrumenten’ niet toegelicht of geïllustreerd. Dan mag de lezer dus zelf aan het onderzoeken slaan.
 
Iedereen die in aanraking kwam met Alexander, leek een grappige en treffende bijnaam voor hem te bedenken. Het boek staat er vol mee. Van ‘mijn persoonlijke encyclopedie’ tot ‘kleine apotheker’ en van ‘onvermoeibaar renpaard’ tot ‘op hol geslagen machine’. Von Humboldt was een goede man die veel wist en altijd anderen en de natuur probeerde te helpen. Hij zorgde ervoor dat mensen die normaal geen toegang tot onderwijs hadden, nu toch (gratis!) zijn lezingen konden volgen, want kennis was er om gedeeld te worden. Daarnaast was hij niet bang om zijn onvrede ergens over uit te spreken. Bijvoorbeeld in het kader van de slavernij, achterblijvende vrouwenrechten of slechte zorg voor de natuur.  
Het is ieders plicht om in het leven die houding aan te nemen waardoor hij het meest kan betekenen voor de wereld en zijn generatie.’
 
Rottiers schrijft daarover: ‘Humboldt heeft niets bijzonders uitgevonden. Hij heeft ook niet echt iets ontdekt. Maar zijn wereldbeeld heeft onze blik op de natuur voorgoed veranderd’. Op een van de laatste pagina’s staat een afbeelding die dit prachtig illustreert. Daar zien we de grootheden Darwin, Roosevelt, Thoreau, Goethe, Bolivar én Greta Thunberg, die op zijn schouders leunen. Zonder Humboldt, had de wereld van nu er misschien wel heel anders uitgezien.
 
De laatste twee bladzijden zou je bijna missen. Ná het dankwoord, de moeilijke woorden en zelfs nog na ‘mooie en bijzondere namen uit de flora’ ontdek je een oproep aan de lezers: ‘Ga ravotten.’ Hier vind je nog wat fijne tips om zelf ook op ontdekkingsreis vlak bij huis te gaan. Een prikkelend einde van een mooi werk. Rottiers heeft ook mij met dit humoristische ‘monument van papier’, aangestoken om fan van Alexander von Humboldt te worden.
 
Barbara Rottiers: De H van Humboldt, Van Halewyck, Kalmthout 2020, 96 p. : ill. ISBN 9789463832274. Distributie Pelckmans Uitgevers 

© 2024 | MappaLibri