Geluiden voor de laatste dag. Miniaturen

Jozef Deleu is behalve redacteur van Het liegend konijn en de samensteller van succesvolle poëziebloemlezingen ook zelf een creatief auteur. Zijn literaire productie is beperkt maar allerminst onbelangrijk. Dat blijkt opnieuw uit de kleine plaquette die zopas verscheen en een aantal teksten bundelt die aarzelen tussen poëtische impressies en filosofische mijmeringen: ‘miniaturen’ noemt de schrijver zelf zijn notities. Daarmee verwijst hij ongetwijfeld naar de bescheiden toon van deze korte aantekeningen, maar tegelijk ook naar de fraaie illustraties in de marge van middeleeuwse handschriften: verluchtingen die de vaak complexe traktaten leesbaarder en herkenbaarder moesten maken voor lezers.  

Deze miniaturen zijn, zo blijkt al uit de titel, geschreven in de schaduw van de dood. De dichter kijkt erin terug op zijn leven en is tegelijk niet enkel geïnteresseerd in zijn eigen bestaan, maar in de manier dat hij daaruit iets kan leren om ons vandaag mee te geven. Wat daarbij opvalt, is de relativerende toon als Deleu het over zichzelf heeft: hij schrijft ironisch maar welwillend over het feit dat hij geboren is als een nakomertje in een tijd zonder voorbehoedsmiddelen, hij herkent in een schilderij van Vermeer zijn vrouw die een brief schrijft aan haar kleinkinderen, hij maakt zich nog druk over de manier waarop gewiekste verkopers hem op zijn leeftijd trachten te overtuigen…
 
Tegelijk overheerst een gevoel van dankbaarheid en loutering. De dichter is allerminst naïef, maar hij heeft ondertussen zoveel meegemaakt dat hij met een zekere kennis van zaken kan spreken. Die levenswijsheid neemt de gedaanten aan van een soort van beeldende spreuken; ook in zijn proza hanteert Deleu wel vaker de stijlfiguur van het aforisme, een gebalde en beeldende zegging die lang na het lezen blijft nazinderen. Sommige gedachten/gedichten hebben daardoor iets van de aloude wijsheidsliteratuur.
 
Hoofdthema in dit boekje is zonder enige twijfel de tijd, die op diverse manieren wordt voorgesteld en ervaren. Mensen worden bepaald door hun tijdsbesef en daardoor onmiskenbaar ook door hun vergankelijkheid: sommige gedichten verwijzen naar het eigen verleden, andere preluderen op het onontkoombare einde of kijken naar volgende generaties. Misschien nog belangrijker is echter de tijd die ons omspant en vooral gestalte krijgt in de natuur en de gang der seizoenen, maar ook in de vele monumenten en objecten die ons herinneren aan een verleden lang voor ons individuele begin.  
 
Uiteenlopende momentopnamen lijken symbolisch boven de ons toegemeten tijd uit te deinen: herinneringen, conversaties, kleine gebeurtenissen die als het ware de grote krachtlijnen van het leven oproepen. Vooral in dat uitpuren van anekdotes tot essentiële waarnemingen en mededelingen is Deleu een ware meester. Dat ieder woord zijn gewicht heeft wordt ook typografisch onderstreept door het gebruik van spaarzame woorden op de regels en op de bladzijde. Dit is poëzie om met geduld te lezen en te laten resoneren, maar tegelijk een lyriek die intensiteit paart aan een grote toegankelijkheid.
 
Jozef Deleu: Geluiden voor de laatste dag. Miniaturen, Poëziecentrum, Gent 2021, 36 p. ISBN 9789056553395

© 2024 | MappaLibri