Voor het eerst
is er een uitgebreide biografie verschenen over het leven van de journalist,
dichter en bejubeld poëzievertaler Jan Eijkelboom (1926-2008). Bij leven werd
hij meermaals bekroond, onder meer met de Anna Blaman prijs voor zijn gehele
oeuvre. Kees van ’t Hof verzorgde eerder het verzameld werk van Eijkelboom (Verzamelde
gedichten, De Arbeiderspers 2012), waarin hij diens leven en werk al kort
toelichtte.
Nu
is er dan een uitgebreide en zeer leesbare biografie verschenen over de man die
pas na zijn vijftigste verjaardag doorbrak. Daarvoor werkte Eijkelboom als
journalist voor literaire tijdschriften en schreef hij artikelen voor Vrij
Nederland. In die hoedanigheid leerde hij in zijn woonplaats Amsterdam een
ruime kring van kunstenaars, zielsgenoten en verwanten kennen. Geïnspireerd
door de vriendschap met Jan Emmens, bevlogen door de zin voor avontuur van Jan
Slauerhoff kreeg zijn leven stilaan vorm. Toch bleef één periode uit zijn leven
hem beroeren: de tijd dat hij vrijwillig naar Indonesië trok als soldaat van
het Nederlandse leger.
De Tweede Wereldoorlog was in Europa net afgelopen, en
Eijkelboom had van zijn oversten begrepen dat hij de inlanders tegen een kleine
groep opstandelingen moest beschermen. Het liep anders en de jongeman zag
gruwelijkheden die hem zijn leven lang zouden kwellen in de vorm van angsten en
nachtmerries. Slechts sporadisch zijn er verwijzingen naar te vinden in zijn
literaire werk. Om de angsten te bezweren ging Eijkelboom steeds meer drinken,
de alcohol bepaalde zijn leven en hij liet zich nu en dan vrijwillig opnemen in
de psychiatrie in een poging minder afhankelijk van de drank te worden.
Zijn drang naar
vrijheid leidde tot diverse huwelijken, pas toen hij na vele jaren terugkeerde
uit Amsterdam, de stad waar hij Engels had gestudeerd en waar hij mensen als
Hans Gomperts had leren kennen, die bij Het Parool en het literaire
tijdschrift Libertinage werkte. Aldaar had hij zijn debuut gemaakt met
een gedicht in het Engels. Eijkelboom keerde terug naar zijn geboortestreek
(Dordrecht), met zijn laatste vrouw en jongste kinderen en er leek rust in zijn
leven te komen.
Inmiddels was hij een gevierd schrijver geworden, vanaf zijn eerste
dichtbundel (Wat blijft komt nooit terug, 1979) ontving hij lovende
kritieken over zijn toegankelijke schrijfstijl en technisch vernuft. Zo prees
Herman de Coninck de poëzie van Eijkelboom als een ‘”ars poetica” van de
nederigheid’. Ook de vertalingen van werk van Philip Larkin en W.B. Yeats
kenden veel succes. Aan het einde van zijn leven publiceerde Eijkelboom nog een
verzameling verhalen onder de titel Het krijgsbedrijf (De Arbeiderspers 2000).
Hierin staat de periode in Indonesië centraal.
Kees van ’t Hof beschrijft het leven van Eijkelboom aan de
hand van diens werk, van dagboeken en van gesprekken met kennissen en
familieleden. Zijn toon is empathisch, maar nergens is de betrokkenheid te
groot. Kritiek op het onderwerp van zijn schrijven is er echter niet; noch
lezen we diepe betrokkenheid bij de (mentale) problemen die Jan Eijkelboom
tergen. Van ’t Hof blijft enigszins aan de oppervlakte en lijkt niet de diepte
in te willen gaan. Hoe Eijkelboom bijvoorbeeld was als vader (van in het totaal
zes kinderen, met verschillende moeders), komt nooit echt aan bod. In de lijst
van geïnterviewden komen hun namen ook niet terug (wilden ze niet geïnterviewd
worden of zag de biograaf er geen meerwaarde in?) Ook gegronde gesprekken met
recensenten van zijn werk, mededichters of andere liefhebbers ontbreken, net
als een bibliografie van het werk van Jan Eijkelboom, toch een belangrijke
aanvulling voor zij die zijn werk willen leren kennen.
De keuze van Nooit het hele
hart als titel van de biografie is tevens een verwijzing naar een
tweetalige uitgave (in het Engels en het Nederlands) van de hand van Jan
Eijkelboom met gedichten van de reeds genoemde William Butler Yeats (Geef
nooit het hele hart), een citaat van de Engelse dichter.
Kees van ’t Hof: Nooit het hele hart. J. Eijkelboom. Een biografie, De
Arbeiderspers, Amsterdam 2021, 344 p. : ill. ISBN 9789029542425.
Distributie LM Books
© 2024 | MappaLibri