Wij waren onder de betovering

Al enkele jaren verschijnt ter gelegenheid van de Poëzieweek een fraaie plaquette met onuitgegeven werk van een vooraanstaand dichter. Ditmaal fungeert Ramsey Nasr als pleitbezorger van het poëtische woord. Nasr is een virtuoos van het woord, die zowel de muzikale dimensie als de onvermoede betekenisassociaties van taal naar boven brengt. Daarenboven is hij de spreekbuis van ons allen, als gewezen Dichter des Vaderlands in Nederland en als stadsdichter van Antwerpen. Als persoon en in zijn werk stelt hij zich vooral verbindend op, als iemand die zoveel mogelijk het voorbijgaande en het broze en het onopgemerkte aan het woord wil laten.  

Het mooie poëziegeschenk vormt van dat alles een fraai voorbeeld. De titel wijst al op het element van ‘betovering’, dat zowel ervaringen als woorden kleurt en dat in feite de functie van poëzie voor lezers samenvat. Met die titel is echter nog iets anders aan de hand. De titelpagina binnenin laat immers een langere titel zien: Wij waren helemaal onder de betovering geraakt. Die twee extra woorden zijn op de kaft overplakt en daardoor grotendeels onleesbaar gemaakt. Poëtische taal is, zo wordt hier geïmpliceerd, een kwestie van verbinden maar ook van schrappen en van nieuwe verbanden leggen. Het is niet alleen een boeiend literair programma, het is meteen ook een verwijzing naar de werkwijze van de dichter bij deze gelegenheidsteksten. Alle gedichten zijn immers samengesteld met woorden en fragmentaire uitspraken die alle ontleend zijn aan de brieven van de legendarische schilder Vincent van Gogh. Hij is niet alleen bekend als vernieuwer van de schilderkunst maar ook als iemand die natuur anders bekeek en daardoor ook ons anders doet kijken. Zijn realisaties sluiten dan ook uitmuntend aan bij het thema van de Poëzieweek dit jaar: de natuur.
 
De tekst mag dan wel van Van Gogh afstammen, het eindresultaat is helemaal vintage Nasr. De dichter heeft naar hartenlust geknipt en geplakt om toch ook (en misschien zelfs vooral) zijn eigen stem hoorbaar te maken. Het verhaal van Van Gogh wordt zo het verhaal van iedereen, het relaas van het verleden ook een beschouwing over de tijd die wij vandaag meemaken. Nasr kiest vooral voor de toon van intimiteit die uit veel van de brieven (zeker die aan zijn broer) schreef. De lezer wordt meegezogen in die persoonlijke bekentenissen, ook al is de spelling bij momenten bewust ouderwets gehouden om de afstand in tijd en ruimte te suggereren. Het onderliggende verhaal van Van Goghs biografie is onderhand bekend: zijn vertrek uit Nederland, zijn fascinatie voor de speling van het licht in Zuid-Frankrijk, zijn roeping als kunstenaar, zijn heftige emoties en zijn twijfels, zijn psychiatrische problemen… Her en der in de gedichten wordt naar die elementen verwezen waardoor een soort van vaag historisch kader wordt gecreëerd. Liefhebbers van Van Goghs werk zullen ook andere verwijzingen kunnen thuisbrengen, maar het is de dichter niet in de eerste plaats om zo’n historische reconstructie te doen.
 
Vanaf de eerste woorden komt een bij uitstek kwetsbare ik aan het woord, iemand die op zoek is naar een houvast in het bestaan. De vraag om aandacht en liefde is allereerst een vraag om erkenning, om een eigen identiteit. De vele prikkels van de natuur en de omgeving lijken het ik zelfs te overladen en in verwarring te brengen, waardoor de schilderkunstige roeping tegelijk ook een soort van doem lijkt. Toch klinken in deze getuigenissen ook sporen door van bemoediging en hoop, de overtuiging dat alles goed zal komen. De aarzelingen in de taal – mee in de hand gewerkt door de collage van kleine fragmenten, uiteraard – zijn in dit opzicht bijzonder functioneel omdat ze de twijfels in de gedachten laten doorklinken. Het meest enthousiast is Van Gogh niet verwonderlijk over zijn omgeving als inspiratiebron voor zijn schilderijen. Het is een geloofwaardig portret van een gedreven kunstenaar en een falende zendeling. Het is echter bovenal een indringend portret van wat veel mensen tegenwoordig ervaren als innerlijke spanning en onzekerheid. Nasr heeft in ieder geval veel meer gedaan dan een plichtgetrouw nummertje afleveren voor een specifieke gelegenheid. Dit bundeltje is een waardevolle bijdrage tot zijn omvangrijke oeuvre.  
 
Ramsey Nasr: Wij waren onder de betovering, Poëziecentrum, Gent 2022. ISBN 9789056550899

© 2024 | MappaLibri