Filosoof Dirk De Schutter is
vooral bekend omwille van zijn publicaties over Hannah Arendt en Heidegger,
maar hij is ook een fervent lezer van poëzie. In Wondewoorden verzamelt
hij een dozijn gedichten uit de Europese literatuur. Het spectrum is daarbij
breed, met teksten uit de Engelse, de Franse maar ook uit de Duitse en de
Spaanse traditie. Uiteraard zullen kniesoren struikelen over de prominente
aanwezigheid van de grote taalgebieden, en hetzelfde geldt ook voor de keuze
van auteurs; die hebben allemaal duidelijk hun plaats in de Europese literaire
canon (waardoor ze ook de beperkingen van dat referentiekader belichamen). Dat
neemt echter niet weg dat hier een breed palet wordt aangeboden en voorgesteld
door een lezer die bijzonder veel oog heeft voor de finesses van taal en
beleving. Het zijn gedichten die de lezer-essayist geraakt hebben en blijven
raken, maar die volgens hem evenzeer vanuit het besef van een wonde zijn
ontstaan. Net die grens tussen wat gezegd (geschreven of gelezen) wordt en wat
noodgedwongen ongezegd moet blijven (het traumatische maar evenzeer het
sublieme) vormt de leidraad in deze mooie beschouwingen.
In het licht van die bekommernis hoeft het niet te verbazen
dat de voorkeur van Dirk De Schutter uitgaat naar wat men algemeen
‘modernistische’ poëzie zou kunnen noemen. In die traditie, die gaat van Hölderlin
over Rilke tot Celan en Sebald, of van Dickinson tot Eliot en Wallace Stevens,
staat de verkenning van de literaire ruimte centraal. Behoedzaam wordt afgetast
hoe het moderne subject, met zijn haperingen en zijn aarzelingen, zich verhoudt
tot de taal en de werkelijkheid, en hoe met name literatuur een supplement kan
bieden voor de traumatische ervaringen in de geschiedenis en het persoonlijke
bestaan. Het is een filosofisch perspectief dat gedichten ziet als
getuigenissen, niet alleen een soort van zelfanalyse van de auteur maar
evenzeer pogingen om een actieve communicatie met de lezer tot stand te
brengen.
In
zijn analyses combineert De Schutter wel vaker informatie over het leven en de
bedoeling van de auteur met zijn houding als lezer. Centraal staat echter de
aandacht voor de tekst zelf. Daarbij gaat de auteur niet alleen uit van zijn
eigen leeservaring maar ook van zijn eigen vertaling: de confrontatie met de
originele tekst laat meermaals zien hoe het taaleigen bijdraagt tot extra betekenis.
De Schutter heeft oog voor formele kenmerken en literaire finesses, maar de
klemtoon ligt toch op de globale betekenis, op de manier waarop de poëtische
constellatie van woorden als het ware een levensvisie en een mensopvatting
samenbalt. De kwetsbare en zoekende mens staat in het brandpunt bij de hier
besproken teksten. Daarbij is minder sprake van een sociale dimensie (ook al is
die niet afwezig) of een specifiek engagement, maar meer van een streven naar
het absolute, naar het oneindige, naar het onuitspreekbare. Net dat zijn
thema’s die de filosofische lezer niet alleen bijzonder boeien maar hem ook in
staat stellen om zijn visie bij de lezer over te brengen. Dit mooie (maar in
mijn ogen onvoorstelbaar sober uitgegeven) boekje biedt daarom niet alleen
literaire fijnproeverij maar ook existentiële wijsheid.
Dirk De Schutter: Wondewoorden,
Poëziecentrum, Gent 2021, 88 p. ISBN 9789056553999
© 2023 | MappaLibri