Grensoverschrijdend

Liefde voor de Wadden is niet te missen in het werk van Jan Loman. Vijftien jaar geleden overleed hij. Onlangs verschenen drie poëzie uitgaven die in het teken staan van deze Friese beeldend kunstenaar en dichter.  

Extravagantie behoort niet tot het wezen van Loman (1918-2006). Uit zijn grafiek en teksten blijkt een talent voor ordening en ingetogen poëzie. Neem de voor Loman typerende ‘kleurstellingen’, composities met rechthoeken die uitdrukten hoe de kunstenaar het wad ervaarde. Het ging dan om de kleurencombinaties die je er kon aantreffen. De essentie van de Wadden werd door Loman voorgesteld als een aantal rechthoekige kleurvlakken, heel precies in een wit veld geplaatst. Er gaat een ruimtelijke werking van uit. Onnatuurlijke kleuren ontbreken.
 
Loman raakte op jeugdige leeftijd onder de indruk van het abstracte werk van Mondriaan en voelde zich ook aangetrokken tot de Haagse School. Een interesse voor de samenstellende vormelementen van landschap en kust was het gevolg. Niet dat Loman zich gelijk aan een carrière als beeldend kunstenaar waagde. Zijn vader zag daar letterlijk geen brood in. Besloten werd dat Jan aan de Delftse Technische Hogeschool techniek ging studeren. Dit leidde later tot een aanstelling als landmeter bij het Kadaster. Naast deze baan bleef Loman zich echter ontwikkelen als beeldend kunstenaar.
 
De manier waarop hij zijn artistieke werk ontplooide, sloot aan op het passen en meten van zijn beroep. Hij interpreteerde het landschap en de Waddenkust. Hij ontleedde het beeld van de werkelijkheid in kenmerken van vorm en kleur en gaf die essentie ingetogen weer in bijvoorbeeld zeefdrukken. Zo creëerde hij abstracties die tegelijk echo’s van het werkelijke zijn.
 
Bij zijn haiku is er ook sprake van een ervaring van essentie. De haiku is een vorm van Japanse dichtkunst, een drieregelig gedicht waarin de eerste regel vijf, de tweede regel zeven en de derde regel weer vijf lettergrepen telt.
 
‘bij opkomend tij
werden tekens uitgewist
indrukken bleven’
 
Gezien het minimalistische en methodische van zijn beeldend werk is het niet vreemd dat Jan Loman zich thuis voelde bij de haiku. Zo’n beperkende vorm vergt wel veel van de dichter. Niet iedereen heeft dat door. Zo wemelt het in het Nederlandse taalgebied van de haiku bakkers. En dat leidt dan tot maaksels die zo plat zijn als een dubbeltje. Zo niet bij Loman. Vooral zijn ervaringen van kust, zee en landschap leveren een vorm van ‘minimalist poetry’ op met diepgang en filosofische ruimtelijkheid.
 
‘voorbij de drempel
begint huiselijk verbeeld
het universum’
 
Tresoar (het centrum voor Friese cultuur in Leeuwarden) en galerie Bloemrijk Vertrouwen (Aldtsjerk) organiseerden recent de dubbelexpositie ‘Grensoverschrijdend / Grinskrusend’. De exposities lieten zien dat in het oeuvre van Loman taal, beeld en vormgeving als het ware in elkaar overvloeien. Grenzen tussen verschillende kunstdisciplines worden soepel overschreden.
 
Jan Loman: Grensoverschrijdend / Grinskrusend. De haiku van Jan Loman, gbv-artgallery.nl, Leeuwarden 2021. Vertaling in het Fries Gerhild van Rooij, Tresoar
Jan Loman: Eigenwijze, haiku van Jan Loman, Kleinood & Grootzeer, Bergen op Zoom 2021
Gerhild van Rooij: Jan Loman in gedachten, haiku, Line Pers 2021

© 2024 | MappaLibri