De Mitsukoshi Troostbaby Company is de zevende roman van gelauwerd auteur Auke Hulst. Het boek is
inmiddels genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. Zoals we van Auke Hulst
gewend zijn, speelt ook dit verhaal zich af in een verzonnen wereld. Net als in
Slaap zacht, Johnny Idaho (Ambo/Anthos 2015) speelt hij met elementen
uit sciencefiction, maar dit keer zonder een echte sciencefictionroman te
schrijven. Hoofdpersoon is Auke van der Hulst, een alter ego van de schrijver.
Nadat zijn vriendin Mila een abortus heeft ondergaan en bij hem weg is gegaan,
kampt hij met verdriet en schuldgevoelens jegens het kind dat er had kunnen
zijn, maar er niet is. Hij vindt een oplossing voor zijn probleem bij de
Mitsukoshi Troostbaby Company, een bedrijf in Japan dat op basis van
kunstmatige intelligentie levensechte kinderen maakt. Zij creëren voor hem – op
basis van het DNA van de geaborteerde embryo – het zevenjarige kindje Scottie
Valentine.
Auke
Hulst raakt hiermee aan een thema dat we al kennen van klassiekers als Le avventure di Pinocchio van Carlo
Collodi uit 1883 of Mary Shelleys Frankenstein uit 1818. En het boek
doet natuurlijk ook denken aan de film AI van Steven Spielberg uit 2001.
De vraag op welke alternatieve manieren wij leven kunnen scheppen en welke
consequenties dat heeft, houdt de mens dus al langer bezig. Centraal in deze
werken staat de vraag wat het geschapen wezen wil – echt zijn bij Pinocchio en
liefde bij Frankenstein en David uit AI. Maar in De Mitsukoshi
Troostbaby Company is juist heel weinig oog voor wat Scottie wil.
Het nieuwste geesteskind
van Auke Hulst is een gelaagd boek. Personage Auke van der Hulst houdt een
dagboek bij over zijn leven met Scottie en de aanloop daarnaartoe. Daarnaast
schrijft hij onder het pseudoniem A.K. Anthony een roman met de titel De
lasso van de tijd. Hierin vertelt hij het verhaal van Kaj en Sam, dat heel
veel lijkt op dat van Auke en Mila. Alleen kiest Kaj voor een andere oplossing
dan Auke: hij gaat namelijk tijdreizen om te voorkomen dat Mila een abortus
ondergaat. En iedereen die The Butterfly Effect van Eric Bress en J. Mackye Gruber uit 2004
heeft gezien, weet dat zaken in het verleden aanpassen nooit afloopt zoals je
wil en je waarschijnlijk nog eens terug moet. Zo komen er in De Mitsukoshi
Troostbaby Company al snel meerdere verhalen parallel naast elkaar te
staan, met steeds een andere afloop. De dubbeling van Auke en Kaj is in het
begin wat langdradig, maar zorgt juist voor spanning als de verschillende
verhaallijnen op gang komen.
Maar niet alleen binnen het boek zit een zekere gelaagdheid.
Kai is namelijk ook – al zij het anders gespeld - de hoofdpersoon uit de
autobiografische roman Kinderen van het Ruige Land (Ambo/Anthos 2020) waarmee
Hulst in 2012 doorbrak. Vier kinderen groeien op in Noord-Groningen. Na de dood
van hun vader blijven ze alleen bij hun egoïstische moeder, die wegloopt van
alle verantwoordelijkheid. Auke van der Hulst uit De Mitsukoshi Troostbaby
Company blijkt een zelfde jeugd gehad te hebben als Kai uit Kinderen van
het Ruige Land.
Maar in dit boek gaat het verhaal een stap verder en wordt het gespiegeld
in het volwassen leven van Auke – en in het kaderverhaal van Kaj. Auke
omschrijft zichzelf als ‘kind zonder vader, nu vader zonder kind’. Maar meer
dan het levensverhaal van zijn vader, spiegelt hij het egoïsme en
individualisme van zijn moeder. Mila wil geen kind met hem, omdat zij denkt dat
hij alleen aan zichzelf denkt en zich niet aan zal passen. In de keuze om toch
een kind te krijgen – of het nu is via AI of tijdreizen - blijkt juist dat
egoïsme.
Auke
heeft de behoefte om de werkelijkheid hoe dan ook naar zijn hand te zetten, in
plaats van te berusten in wat is. Hij is er niet voor Scottie, Scottie is er
voor hem. Scottie zal bijvoorbeeld altijd een zevenjarig meisje blijven,
waardoor een normaal leven voor haar al onmogelijk is. En hoe verklaart Auke
aan anderen dat hij opeens zorg draagt voor een zevenjarig kind? Zelfs Aukes
zus weet niet van haar bestaan. Daarmee is Scottie gedoemd tot een eenzaam
bestaan. Dat maakt haar wellicht het meest sympathieke personage uit het boek. Ze
is empathisch en weet haar humor te behouden ondanks de lastige situaties waar
ze door haar ‘vader’ in geplaatst wordt. Ze is dan ook uiteindelijk degene die het
besluit kan nemen waar Auke zelf niet toe in staat is. En al heeft De
Mitsukoshi Troostbaby Company in het geheel weinig oog voor wat Scottie
wil, dat is wel de vraag waar het boek om draait.
Op de achtergrond van dit alles,
speelt Auke Hulst nog met de actualiteit – en dat in een roman die zich
afspeelt in 2032. Groningen is door de aardbevingen tot no-go-area verklaart,
er is een pandemie geweest en Nederland is geen democratie meer aangezien de
macht in handen is van de Partij. Dat spelen met de actualiteit kennen we van
Hulsts roman uit 2016 En Ik herinner me Titus Broederland (Ambo/Anthos 2018).
Hierin wordt een land door het winnen van brandstof zo uitgeput dat er grote
zinkgaten ontstaan en de samenleving ontwricht raakt. Voor een schrijver uit
Groningen kan dit niet zonder betekenis zijn. Toch blijft de maatschappelijke
actualiteit een achtergrond waartegen de boeken van Hulst spelen. Geëngageerd
werk is het niet.
Al met al is De Mitsukoshi Troostbaby Company een intrigerende
roman, met een veelvoud aan thema’s, zoals verdriet/schuldgevoel om abortus,
het recht om leven te scheppen, kunstmatige intelligentie, de positie van
robots in de maatschappij en gaswinning in Groningen. Maar bovenal is het een
psychologische roman over intermenselijke relaties – zelfs als één van de twee
geen mens is. Door de combinatie met sciencefiction wil Auke Hulst van twee
walletjes eten, maar daardoor loopt dit boek het gevaar tussen wal en schip te
vallen. Wie sciencefiction zoekt, blijft hier op zijn honger zitten, wie
oprechte interesse in een of meerdere van de onderwerpen die aangesneden
worden, heeft te veel poespas eromheen.
Auke Hulst: De Mitsukoshi Troostbaby Company, Ambo|Anthos,
Amsterdam 2021, 606 p., ISBN 9789026346934. Distributie VBK België
© 2023 | MappaLibri