Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost

Een bevroren dichter ontwaakt uit de poolnacht  

Donald Niedekker laat het eeuwenoude verhaal van de mislukte poolexpeditie van Willem Barentsz opnieuw tot leven komen in Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost. Vijf bemanningsleden overleefden de reis niet, waaronder één anonymus die in Rusland werd begraven. Vanuit zijn smeltend ijsgraf vertelt hij zijn verhaal in Niedekkers roman.
 
‘Een mensenleven is te kort om tot veel meer dan één inzicht te komen.’ Daarom laat Niedekker een verteller aan het woord die meer dan vier eeuwen de tijd had om over alles en niets na te denken. De man belandde in zijn graf tijdens een expeditie van Willem Barentsz om een kortere route naar Azië te vinden, ditmaal via het noorden van Rusland. Het anonieme bemanningslid aan boord van het schip, was een dichter volgens Niedekker. Nu het ijs rond hem begint te smelten, krijgt hij eindelijk de kans om zijn verhaal te vertellen.
 
Niedekker was vooral actief als dichter in de jaren negentig en kwam pas echt op de voorgrond als romanschrijver in de laatste twintig jaar. Voor deze romans krijgt hij de afgelopen jaren steeds meer erkenning. Zo werd hij al eerder genomineerd voor de Fintro Literatuurprijs en de Boekenbonprijs. Maar hij stond vorig jaar pas écht in de schijnwerpers toen hij de VUB Luc Bucquoye Prijs ontving. Die prijs wordt volgens de VUB enkel voorbehouden voor auteurs met werk ‘van redelijke eigenzinnigheid’.
 
Eigenzinnig is de opzet van zijn nieuwste roman wel. Een anonieme dichter die al vierhonderd jaar begraven ligt op Nova Zembla is niet per se de meest voor de hand liggende verteller voor een roman. Maar Niedekker staat dan ook wel bekend voor zijn opvallende vertellers. Zo liet hij in zijn roman Zo zie je alles (Koppernik 2019) ook al eens een ambtenaar aan het woord die potloden slijpt in een filiaal van de Ikea. Wel is het de eerste keer dat Niedekker zich waagt aan een inhoud die historisch van aard is. De verwijzing naar het reisdagboek van Gerrit de Veer, aan boord van hetzelfde schip, is met zijn gelijkaardige titel Waerachtighe beschryvinghe van drie seylagien dan ook niet veraf.
 
Waar Niedekker al voor geprezen werd bij Zo zie je alles vind je ook in deze roman, namelijk zijn lange, uitwaaierende zinnen die je soms best twee keer leest en zijn kenmerkende associaties. In Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost slaagt hij er opnieuw in om de mooiste vergelijkingen te maken, waarbij hij het observerende met het persoonlijke verbindt. Hij vergelijkt een kudde walrussen in de sneeuw bijvoorbeeld met ‘de vruchtengelei die op een porseleinen schaal in de keuken in het souterrain stond van het nieuwe huis in Amsterdam.’
 
Een struikelblok voor sommige lezers zal de aanvang van de roman zijn. De auteur laat zijn lezer nog even in het ongewisse over de persoonlijkheid en identiteit van de verteller. We komen druppelsgewijs steeds meer te weten over de bevroren dichter via anekdotische herinneringen aan zijn jeugd in Amsterdam. Deze trage maar gestage opbouw ligt misschien aan de oorsprong van Niedekkers moeite om het grote publiek te bereiken, maar de liefhebbers van Niedekker zullen ondertussen al weten dat zo’n trage opening niets afdoet aan de schoonheid van het gehele verhaal.
 
Het monotone ijslandschap van Nova Zembla staat in schril contrast met de levendige stijl en de uitbundigheid die Niedekker gebruikt om het te beschrijven: ‘Onze blokhut verhief zich in deze contreien als het achtste wereldwonder waarop de Oeralstormen en toendratyfoons zich na het vertrek van de overwintering uitleefden in een zichzelf aanjagende vijandigheid.’
 
Smeltende ijskappen zijn nooit goed nieuws, tenzij ze verhalen als deze doen ontdooien.
 
Donald Niedekker: Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost, Koppernik, Amsterdam 2022, 211 p. ISBN 9789083174402. Distributie De Wolken

© 2024 | MappaLibri