4+ - A is van Bij. Het is een zin die menig lezer verward zal doen opkijken. Toch zit er een grond van waarheid in,
want in
sommige talen begint het woord voor bij wel degelijk met de letter A. Zo zeggen
ze Ari in het Turks en Aamoo in het Ojibwe. Ook de 25 dieren die volgen hebben
een andere eerste letter dan in de Nederlandse taal.
De inspiratie voor haar eerste kinderboek vond de
Amerikaanse Ellen Heck tijdens het voorlezen van een Litouws alfabetboek aan
haar zoon. Toen ze zelf niet op het Litouwse woord voor aap kon komen en dan
maar in twee verschillende talen verder las, zorgde dit voor een komisch
tafereel. Dat is meteen ook het uitgangspunt van dit veelzijdige ABC-boek: Heck
combineert de humor van die absurditeit met een educatief aspect waarbij kinderen
op een speelse manier kennis maken met andere talen. Het boek is daarom ook
zeer geschikt om samen te lezen.
Heck is beeldend
kunstenares en maakt voornamelijk portretten. Haar werk gaat veelal over de
verbinding tussen mensen en dat is in dit boek niet anders, want taal is net
dat wat ons onderscheidt en verbindt met anderen in de wereld. A is van Bij
steunt reeds op een bijzonder origineel en inventief idee en toch gaat de
auteur nog een stapje verder. Ze verenigt zowel gekende Europese als minder
voor de hand liggende talen. Kinderen worden hierdoor uitgedaagd om zelf op te
zoeken in welke landen talen als Wolof en Alutiiq worden gesproken (West-Afrika
en Alaska). Laat dat ook de interactie zijn die de auteur met haar boek wil
bereiken: door woorden te vertalen naar een taal die ons niet eigen is,
verliezen we misschien wel de letters, maar tegelijkertijd leren we bij over
andere culturen.
De illustraties zijn minutieuze gravures die uitvergroot
werden ingescand en nadien op een kleurrijke achtergrond geprint. Heck wilde zo
trouw mogelijk blijven aan de vertalingen en verwijst daarom soms naar
specifieke diersoorten in haar beelden. Een leuk detail is dat de letters
terugkomen in de tekeningen, al is het soms even zoeken in de pose of de
omgeving van het dier. De expressieve handlettering van vormgever John Gray
geeft een extra dimensie aan de woorden. Het konijn krijgt een harige L (‘Lapin
in het Frans’) en de P van de flamingo (‘Parina in het Aymara’) heeft een
sierlijke nek.
Vincent Oostelbos verzorgde de bijna letterlijke vertaling.
Om niet nader genoemde redenen werden twee letters uit de originele Engelse
versie vervangen in de Nederlandse vertaling. De ‘Q is van Kikker’ is nu de ‘Q
is van mier’ en de ‘F is van vlinder’ wordt de ‘F is van kikker’. Een mogelijke
verklaring is dat de vertaler het Engels als veel gesproken wereldtaal wilde
integreren in het boek en hiervoor enkel de F van Frog (kikker) kon gebruiken.
De wijzigingen in de tekst hebben als gevolg dat vertalingen naar het Italiaans
en het Iers wegvallen en het Engels, het Noors, het Afaan Oromo en het Fijisch
worden toegevoegd.
Op het einde volgt een noot van de auteur. Deze tekst is
niet zozeer bedoeld voor jonge kinderen, maar wel voor ouders, leerkrachten en
andere (voor)lezers. Heck legt uit dat de uitwerking niet altijd even eenvoudig
was omdat door middel van transliteratie woorden moesten worden omgezet naar
het Latijnse alfabet. Dit proces van romanisatie stelde de auteur soms voor
moeilijke keuzes, want naargelang sommige klanken zijn verschillende uitspraken
van de beginletter mogelijk. Elke vertaling werd bevestigd door een
moedertaalspreker en is voor de lezer te beluisteren via een website. Jammer
genoeg hebben sommige talen geen geluidsfragment en ook de toegevoegde talen
uit de Nederlandse vertaling zijn (nog?) niet beschikbaar.
ABC-boeken voor kinderen: ze lijken wel alomtegenwoordig.
Toch kan A is van Bij zich moeiteloos onderscheiden van het reeds
aanwezige aanbod door de lezer een uniek en vernieuwend concept aan te bieden,
als een kleine ontdekkingsreis in de jungle van de linguïstiek. Een aanrader,
met de R van Rekomendacija in het Litouws!
Ellen Heck: A is van Bij, Querido, Amsterdam 2022, 48 p. :
ill. ISBN 9789045128214. Vertaling van A is for Bee door Vincent Oostelbos.
Distributie L&M Books
© 2024 | MappaLibri