Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2024

Hans Andreus: Je bent zo mooi anders. Liefdevolle gedichten

door Jan Van Coillie

'Voor een dag van morgen’ en ‘Ik heb je liever’, twee gedichten van Hans Andreus die zonder twijfel tot de bekendste van de Nederlandse poëzie behoren. Dat hoeft niet te verwonderen. Ze gaan over de belangrijkste thema’s binnen de poëzie in het algemeen én Andreus vond een poëtische verwoording die zo helder is dat ze iedereen kan aanspreken en zo compact en ‘af’ dat je geen woord kunt weglaten of toevoegen zonder het gedicht te beschadigen. Dat geldt trouwens ook voor andere klassiekers als ‘Je bent zo/mooi/anders/dan ik’ of ‘Ik heb je lief. / Men kan het niet, nooit helpen’ die ook in deze bloemlezingen ‘liefdevolle’ gedichten zijn opgenomen.  

‘Liefdevol’ is volgens de korte verantwoording het centrale thema dat als uitgangspunt diende voor de selectie. Daarbij werden niet alleen liefdesgedichten geselecteerd, maar ook gedichten over liefdevol afscheid nemen of andere thema’s die de dichter liefdevol benadert. De 65 gedichten bieden een mooie staalkaart uit de poëzie van Andreus. Ze komen uit 25 bundels, aangevuld met 5 verspreide gedichten. Anderzijds is het ook een beperkte selectie uit de honderden gedichten die Andreus schreef. Wie een completer beeld wil krijgen van de poëzie van Hans Andreus, zal de Verzamelde gedichten (1984) ter hand moeten nemen. Al is ook dat werk niet volledig, zo zijn in geen van de twee uitgaves gedichten opgenomen uit de vier bundels voor kinderen die Andreus publiceerde. Dat is niet de enige gemiste kans, de verantwoording bij deze selectie is bijzonder mager: ze noemt enkel het centrale thema én de Verzamelde gedichten waaruit geselecteerd werd. Een uitvoeriger verantwoording van de selectie met een verhelderend essay over de poëzie van Andreus zou deze bloemlezing rijker gemaakt hebben.
 
Maar los daarvan geeft deze selectie voor een breed publiek wel een aantrekkelijke inkijk in Andreus’ poëzie. Zijn belangrijkste thema’s komen meteen naar boven in de titel van het tweede gedicht ‘Liefste en dood’. Dat gedicht laat ook zien hoe zijn poëzie vormelijk aansluit bij die van de Vijftigers of Experimentelen door de vrije versvorm, de associatieve stijl en de lichamelijke taal. Neem de vierde strofe:
 
‘Wat weet ik wat weet ik de liefste haar lichaam  
haar mond en haar ogen wat weet ik misschien  
de dood in haar lichaam het licht staat te huilen  
nee dat niet ik dank je ik dank je nog wel.’
 
In deze strofe en in zijn hele poëzie worden de centrale thema’s van liefde en dood geconcretiseerd in motieven die ze een sterke eenheid geven, met voorop het licht en het lichaam, en verder het mysterie van de vrouw, het universum en de dood. Licht en liefde worden opvallend vaak gecombineerd, zoals in het volgende, heel compacte gedicht:
 
‘Licht, leer me  
het laatste  
en eerste:  
 
de liefde  
die ik nog  
mis  
 
want voor wei ook  
en die ook  
jou is.’
 
Maar ook licht en lichaam komen vaak samen voor, zoals in het slot van ‘In de nacht’: ‘onze lichamen / gaan, / die het licht in de dingen hartstochtelijk beschrijven.’
 
De laatste gedichten combineren de kernmotieven met aftakeling, afscheid nemen en de gedachte aan de dood. Heel sterk is er het verlangen naar warmte en liefde, maar ook naar het verder leven in de ander én in zijn poëzie, iets waar de dichter in elk geval in geslaagd is:
 
‘Tot mijn dood een dichter,  
hoop ik dat mijn woorden  
eenmaal zonder schrijven  
zullen leven in die mens  
die ik liefheb, al de mensen  
en het leven dat ik liefheb.’
 
Hans Andreus: Je bent zo mooi anders. Liefdevolle gedichten, Leopold, Amsterdam 2024, 80 p. ISBN 9789025885724. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan