Vertaald proza
BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2023
Jáchym Topol: Supermarkt van Sovjethelden en Een trip naar het station
door T.M. van der Zwan
De 33ste aflevering in de
Moldaviet-reeks van Uitgeverij Voetnoot is een bundel van twee korte werken van
de Tsjechische auteur Jáchym Topol, de zoon van theaterschrijver en dichter
Josef Topol en broer van muzikant Filip Topol. Supermarkt van Sovjethelden
is een reisverslag en het eerste non-fictie werk van Topol dat in druk
verscheen; Een trip naar het station is een novelle uit 1993 en was
destijds Topols eerste prozawerk.
Met name het reisverslag levert boeiende literatuur op.
Topol en drie vrienden, een bevriend schrijver, een uitgever en een journalist,
trekken te voet door Galicië in de Pools-Slowaakse grensregio. Het dunbevolkte
en mysterieuze landschap is verminkt door een verleden vol grensconflicten,
massamoorden en oorlogen. Topol, wiens persoonlijke verleden overigens stevig
is vervlochten met de politiek geschiedenis van zijn vaderland, werkt onderweg
aan een reisverslagje en probeert daarin de associaties en gevoelens die de
omgeving bij hem en zijn reisgenoten oproepen, te vangen in korte zinsflarden
en beknopte beschrijvingen.
Het is uitermate
verleidelijk om Topols reisverslag met Andrei Tarkovski’s slow cinema-klassieker
Stalker te vergelijken, waarin een schrijver en een wetenschapper door
een getormenteerde gids worden meegenomen naar ‘de Zone’, een verlaten gebied
waar zich ooit een ramp moet hebben voorgedaan. In geografische zin liggen de
locaties waar Stalker is opgenomen en het gebied waar Topol en zijn vrienden
doorheen reizen niet zo ver bij elkaar vandaan. Bovendien ademen zowel
Tarkovski’s klassieker als Topols reisdocument een sfeer van vergeefse
verlatenheid en mysterieuze dreiging. Sommige beelden uit Stalker komen
zelfs letterlijk terug in Supermarkt van Sovjethelden:
‘Een eindje verderop staat een met struiken overwoekerde
tank. Een mortier in de bramenstruiken. Geschutskoepels. Roestig prikkeldraad.
Afgebladderde kanonnen. Ik ga op onderzoek, duik de struiken in. De brandnetels
laten rode vlekken achter op mijn huid. Waarschijnlijk heeft zich hier een
vleesetende soort ontwikkeld’.
Op andere momenten doet het reisverslag denken aan Kerouacs
On the Road: de gejaagde schrijfstijl, de liefdevolle beschrijvingen van
charismatische vrienden, de vermoeide avonden vol drank, drugs en eindeloze
gesprekken. De jongensachtige bravoure van de vier vrienden contrasteert op
aangename wijze met de passages waarin Topol de krijgsgeschiedenis (met name
die van de Tweede Wereldoorlog) van de streek uit de doeken doet. De noten en
het personenregister achterin zijn daarbij meer dan welkom en dragen
aanzienlijk bij aan een beter begrip van de complexe geschiedenis die achter de
beschreven landschapstaferelen schuilgaat.
De combinatie van Supermarkt
van Sovjethelden en de vlot geschreven en originele novelle Een trip
naar het station die erop volgt, levert een intrigerend boekje op, dat
onmisbaar is in de boekenkast van iedere liefhebber van de Oost-Europese
literatuur. Zeker voor iemand die de Pools-Slowaakse grensregio en/of Praag
enigszins kent, zal dit boekje een feest zijn om te lezen.
Jáchym Topol: Supermarkt van
Sovjethelden en Een trip naar het station, Voetnoot, Antwerpen 2022. 124 p.
ISBN 9789491738821. Vertaling van Supermarket Sovetskych Hrdinu ; Vylet k
Nádrazni Hale door Edgar de Bruin. Distributie EPO
deze pagina printen of opslaan