H.,
het hoofdpersonage in Huub Beurskens’ nieuwe roman De straffeloze, is een eenzame man met een beroerd plan in zijn
hoofd. Hij woont alleen, is met pensioen, en is van plan een moord te plegen.
Alles is in gereedheid gebracht, over elk detail en elke fase van de daad, tot
en met de arrestatie, heeft hij nagedacht. Het scenario zit klaar, elk beeld is
tientallen keren door zijn hoofd gegaan. Hij is er, kortom, klaar voor.
Of toch niet? Want H.
vindt wel een antwoord op elke feitelijke vraag (met welk wapen zal hij
moorden, wie is het slachtoffer, op welk tijdstip en op welke plek zal hij zijn
daad voltrekken, hoe snel zal hij gevat worden?), maar er zijn evengoed vragen
die hij onmogelijk kan beantwoorden. En over die vragen gaat De straffeloze: over hoe hij zich zal
voelen, over de vraag of het echt moeilijk zou zijn om de trekker over te
halen, over het proces achteraf, of hij zich al dan niet schuldig zal voelen
tegenover het slachtoffer en de nabestaanden. Het zijn die vragen die het
feitelijke motief vormen voor de moorddadige plannen van de zonderlinge H.
Veel boeken, films en voorstellingen gaan over de motieven
van waarom iemand een moord zou plegen, maar bij Beurskens worden de gevolgen
van de moord dus het motief. H. wordt verteerd door een onstilbaar verlangen om
zich schuldig te voelen, er is eigenlijk geen logisch verband tussen
oorzaak en gevolg. Het gaat om het gevoel van schuldig zijn op zich, schuld als
een bewijs van bestaan, alsof een mens pas mens kan worden als hij zich
schuldig heeft gemaakt aan iets, een manier om gezien en erkend te worden. Geef
toe: veel filosofischer kan een moordverhaal niet worden.
Bij Huub Beurskens levert dat een spaarzame, misschien
zelfs wat steriele roman op. De straffeloze
is een afstandelijk boek, dat eerder op het hoofd dan op het hart inwerkt. Dat
komt door de theoretische uitgangspunten, die Beurskens niet onder stoelen of
banken steekt maar eerder nog versterkt, onder andere door ze te flankeren met
verwijzingen naar de Bijbel, Hannah Arendt, en Nabokovs Lolita. Maar juist die intellectualistische benadering in
combinatie met een uiterst tragisch hoofdpersonage maakt deze roman zo
onvergetelijk. Want nadat je het boek hebt dichtgeslagen blijft daar toch
vooral een figuur overeind die helemaal alleen, vanuit zijn denken, gekomen is
tot een bestaan dat door en door treurig, eenzaam en verbolgen is.
Huub Beurskens: De
straffeloze, Koppernik, Amsterdam 2020, 119 p. ISBN 9789492313904.
Distributie Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan