Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2023

Tine Lefebvre, Jacques & Lise: Voor de nieuwe maan

door Bea De Koster

9+ - Voor de nieuwe maan speelt zich af in het Land van de Honderd Bossen waar de Frankmarken binnenvielen op het moment dat het land in nood verkeerde omdat alle rivieren en beken waren opgedroogd. Zo staat het op ‘pagina 153 uit Mama’s geschiedenisboek.’ De meeste mensen zijn gevlucht naar de bossen. Ook de grootouders en de ouders van Bores, die tijdens dat schrikbewind in zo goed als volledige isolatie zijn opgegroeid. Nadat zijn vader en moeder elkaar toevallig hebben ontmoet, bouwen ze met vlotten een eiland in het Zondermeer: Ark. Daar gaan ze wonen. Op de dag dat het verhaal begint, komt Papa met het motorbootje terug van het Vasteland. Hij is Maan gaan ophalen, een zusje voor Bores. De verteller verplaatst zich in het standpunt van Bores en focust op de gevoelens van jaloezie zonder ze te benoemen. Dat hij het niet gewend is om met anderen te delen, wordt dan weer wel iets te vaak en iets te nadrukkelijk vermeld.  

Broer-zijn is het belangrijkste thema van dit verhaal en het wordt mooi en organisch uitgewerkt via kinderlijke logica (de hond, Vrijdag, die zich laat aanhalen door Maan is een overloper) en strategieën (Bores bidt tot Oma Zalig om zijn nieuwe zusje weg te halen), en de tussenstap van een ontluikende vriendschap die blijkbaar met anderen gedeeld kan worden tot aanvaarding en ten slotte het echte broer-gevoel. Die evolutie loopt parallel met Bores’ avonturen wanneer hij op zoek gaat naar Vrijdag die samen met Maan is verdwenen. Dat zorgt voor een stevige spanningsboog, al worden de Landrotten nogal karikaturaal voorgesteld. Bores kan ze makkelijk om de tuin leiden en wordt daarbij geholpen door Nora met haar astronautenhelm, Tita, de hond met de ijzeren tanden, en de ingenieuze Beppe Schroot die Tita met die ijzeren tanden heeft uitgerust.
 
In zijn geheel is het verhaal aantrekkelijk en fantasierijk, en er komen heel wat mooie, voor kinderen erg invoelbare passages in voor, al is de taal niet altijd even zuiver of zorgvuldig. En ook niet erg consequent. De ene keer wordt een spreekwoord uitgelegd: ‘…alles loopt op rolletjes. Dan bedoelt ze dat alles goed gaat.’ Ergens anders staat er: ‘Er zwierven wilde honden rond, die met elkaar communiceerden door op het puin te kruipen…’ of ‘Het vasteland was geen optie meer.’ Dat tweeslachtige karakter van het verhaal wordt ongewild versterkt door de illustraties. De kleine tekeningen bij het begin van de hoofdstukken zijn prima: eigentijds en suggestief, en ze vatten mooi de essentie van het hoofdstuk. Maar de grotere illustraties zijn nogal nietszeggend. Ze gaan volledig voorbij aan de gedetailleerde beschrijving: niks geen hek van vuistdikke takken rondom de vuurtoren en op het dak ook geen oude deuren met de klinken er nog aan. Vooral de figuren zijn naïef en wat oubollig, en de weg-geabstraheerde fantasiewereld lijkt niet te sporen met het verhaal. En laat dat nu net het grootste manco zijn: die fantasiewereld is niet voldoende doordacht.
 
Als er op het eiland Ark appelbomen groeien en als er een strandje en duinen zijn en een vuurtoren, dan is dat niet verzoenbaar met Bores’ recordtijd van drie minuten ‘om een toertje rond het eiland te zwemmen’. Behalve hun huis is er ook nog een serre en een botenhuis en een atelier waar Mama kan timmeren en Papa (telkens met hoofdletters, een mooi detail) aan bloemschikken kan doen. Alle vrouwen in het verhaal barsten overigens van dadendrang en technisch vernuft, en de mannen haken en breien. De genderrollen worden hardnekkig omgewisseld. Behalve bij de Landrotten. Dat zijn allemaal walgelijke, onbehouwen mannen. Maar om terug te keren naar Ark: hoe hebben ze al die bouw- en bodemmaterialen aangesleept als ze juist niet naar het Vasteland kunnen vanwege de Landrotten? Als Bores naar buiten rent, staat er: ‘Zijn voeten kleppen op het hout. Het water spat op tot aan zijn knieën.’ Dan stel je je die aan elkaar geklonken vlotten voor als vlonders van houtstammen, precies zoals op de illustraties. Maar hoe zou hij daar dan kunnen rolschaatsen? Want die rolschaatsen zijn hem zo dierbaar, ze zijn toch wel het laatste wat hij aan zijn nieuwe zusje zou willen geven. De ouders van Bores gaan samen zitten huilen als ze Maan niet op het eiland vinden, terwijl Bores de volgende dag gewoon met de roeiboot achter haar aan gaat. En dan zijn er nog de Landrotten die doodsbang zijn voor water en er in paniek voor weglopen, maar die wel vrolijk zitten te drinken in een cafeetje vlak bij het water en zich naderhand (na meer dan 30 jaar overheersing en terreur) makkelijk laten verjagen uit het boomhuttendorp. Kortom, de interne wetten van de fantasiewereld worden al te vaak geschonden of genegeerd of er worden achteraf redeneringen op geplakt om de ongerijmde wendingen te verantwoorden.
 
Veel kinderen zullen zich daar misschien niet aan storen, maar daardoor is het een onevenwichtig verhaal geworden dat vooral drijft op actie. Gelukkig is er dus ook dat broer-thema dat mooi wordt uitgewerkt.
 
Tine Lefebvre, Jacques & Lise: Voor de nieuwe maan, Pelckmans, Kalmthout 2023, 247 p. : ISBN 09789463373272

deze pagina printen of opslaan