Het werk van Kader Abdolah is in grote
lijnen in te delen in autobiografisch werk waarin familieleden een grote rol
spelen zoals Spijkerschrift
en Het
gordijn, romans over Iran, zoals Het
huis van de moskee en vertalingen zoals De Koran en Duizend-en-één
nacht. In recent werk zoals Het pad van de gele slippers en Farao
van de vliet lijkt hij echter een nieuwe stem gevonden te hebben,
waarin hij losser komt van zijn eigen geschiedenis en de Perzische cultuur.
Een indeling
in hokjes, zoals ik hierboven gedaan heb, is echter per definitie een
versimpeling en dat blijkt als ik Abdolahs nieuwste roman Voordat het laat
wordt probeer te categoriseren. In deze roman keert de hoofdpersoon H.S.
Ghaemmagham – Kader Abdolah zelf dus – terug naar zijn moeder in het dorp
Djirya. Ze herkent hem echter niet en hij zoekt zijn heil letterlijk en
figuurlijk hoger op. In het oude observatorium van de familie nodigt hij de
regisseur Masud Kimiai en de dichter Ahmad Shamloo uit. Samen gaan ze op een
mystieke zoektocht naar zichzelf, hun thuis en hun oorsprong.
Voordat het laat wordt
vertelt een fictieve reis die aan de ene kant in dezelfde traditie staat als de
romans Spijkerschrift en Het gordijn. Abdolah zoekt zijn thuis en
zijn familie. Maar thuiskomen is in deze roman veel meer dan letterlijk
thuiskomen. De reis die begint in het observatorium sluit aan bij het latere
creatievere werk van Abdolah. Thuiskomen kan ook in de literatuur, in je
verbeelding en in de sterren.
Wie bekend is met het oeuvre van Abdolah zal veel herkennen
in dit nieuwe boek. Dat wil niet zeggen dat Abdolah in herhaling valt: juist
niet. Thema’s, settings én personages worden altijd vervormd, zodat de lezer
zelden vaste grond onder de voeten heeft. Het observatorium van waaruit Abdolah
in deze roman de hemel gadeslaat met zijn telescopen, doet bijvoorbeeld sterk
denken aan het kasteel in Het pad van de gele slippers, van waaruit
Sultan de wereld bekijkt met zijn verrekijker. En de films die Sultan later
gaat maken, lijken dan weer op de films van Masud Kimiai, die als personage
terugkeert in Voordat het laat wordt. Zo speelt Abdolah een literair
spel met zijn eerdere werk.
Maar niet alleen zijn eerdere werk biedt diepgang in deze
roman. Ook in dit boek spelen Iraanse films een grote rol. Zo komt de
hoofdpersoon in het dorp van zijn moeder aan met een witte koe. Hiermee wordt
verwezen naar de film The Cow van Dariush Mehrjui (1969). De film draait
om een man die van zijn koe houdt en gek wordt als hij haar verliest. Daarmee
wordt de economische afhankelijkheid van de koe gesymboliseerd, maar wordt ook
aangetoond hoe de mens vervreemdt als hij niet meer direct verbonden is met
natuurlijke productiemiddelen. Abdolah keert dit thema als het ware om doordat
de koe hier juist verschijnt op het moment van zijn thuiskomst en zijn demente
moeder op bijna magische wijze plots schijnt te weten hoe ze voor een koe moet
zorgen.
Voordat
het laat wordt draait om een vraag die in het begin van het boek gesteld
wordt: Waar gaan we zo verdwaald naartoe? Het lijkt erop dat de mannen in het
observatorium tegen het einde van het boek daar een antwoord op hebben
gevonden. Deze roman is in mijn ogen een belangrijk werk in het oeuvre van
Abdolah omdat hier meerdere lijnen uit zijn eerdere werk samenkomen. Dat zit in
grote thema’s als thuiskomen, in terugkerende motieven zoals begrafenissen en
in kleine details zoals de verrekijkers en de telescopen.
Kader Abdolah: Voordat het
laat wordt, Prometheus, Amsterdam 2023, 349 p. ISBN 9789044654035. Distributie
L&M Books
deze pagina printen of opslaan