Het was al dertig jaar geleden dat van Marc Reugebrink nog een dichtbundel verscheen. Sindsdien heeft de auteur zich vooral toegelegd op het schrijven van romans en essays. Maar kijk, plots is de poëtische ader weer opengegaan, en Om
honing gaat het niet is daarvan het onverwachte resultaat. Het betreft hier
niet alleen buitengewoon krachtige poëzie, het is ook een erg persoonlijke
bundel geworden. De dichter mijmert over zijn eigen bestaan en dat van zijn
geliefden, over zijn verleden en zijn voorgeschiedenis, over de bekenden van
wie hij in de loop der jaren noodgedwongen afscheid moest nemen.
Toch hoedt Reugebrink
zich voor een al te autobiografische anekdotiek. Voortdurend staat de taal
centraal, de manier waarop hij als schrijver omgaat met dat materiaal en tracht
vorm te geven aan wat zich zo moeizaam in woorden laat vatten. Reugebrink maakt
daartoe optimaal gebruik van beeldspraak, maar nog belangrijker lijken mij
ritme en woordvolgorde: via een geraffineerd spel van verschuivingen en
afbrekingen creëert de dichter een gelaagde taal, die de lezer bij momenten
vooruit stuwt maar elders net zorgt voor functionele pauzes. Die rijkdom aan
betekenis is alleszins een grote verdienste van deze bundel.
Toch is Reugebrink allerminst
een hermetisch dichter, wel integendeel. De meeste gedichten beschrijven
herkenbare ervaringen en gebeurtenissen, maar doen dat op een verrijkende
manier. ‘De val’ is bijvoorbeeld een lang verhalend gedicht waarin de figuur van
de overleden grootvader wordt opgeroepen. Zijn krachtige persoonlijkheid blijkt
niet alleen uit zijn opmerkelijke uitspraken en zijn engagement voor een betere
wereld, maar ook uit de manier waarop zijn leven wordt vervlochten met de
twintigste eeuw: de rampzalige oorlogen, de grote maatschappelijke
omwentelingen, de vluchtelingencrisis en het terrorisme. De mens staat niet op
zich, maar is een soort van voorlopig kruispunt in een lange geschiedenis. Dat
thema klinkt door in veel van de hier verzamelde gedichten (waarvan sommige al
van lang geleden dateren). Voortdurend worden personen uit de omgeving van de
dichter aangesproken, en niet toevallig zijn velen van hen overleden. Deze
bundel bevat een aantal indringende in-memoriamgedichten voor collega-dichters
en bekenden. Telkens weer wordt daarbij de spanning opgeroepen tussen het gemis
enerzijds en de manier waarop de taal van de poëzie een soort van alternatieve
aanwezigheid kan realiseren. Die verbale intimiteit verandert het rouwproces en
leidt tot een soort van inzicht in de kwetsbaarheid van het bestaan.
Kwetsbaarheid lijkt overigens wel een sleutelbegrip in de
bundel. Het dichterlijke ik is zich bij uitstek bewust van de broze toestand
waarin mensen zich bevinden. Geregeld is er sprake van een afsplitsing of een
ontdubbeling, en zeker de gedichten die terugblikken op het verleden geven zo blijk
van een dubbel perspectief. Heden en verleden schuiven over elkaar zonder
geheel samen te vallen. De huidige ik kijkt met een zeker melancholie terug,
maar stelt vooral vast hoe de wereld en de opvattingen ondertussen zijn veranderd;
daardoor krijgt het verleden iets onbestemds en onbegrijpelijks, maar tegelijk
is dat mysterieuze net fascinerend.
Op dezelfde manier, met een
afgewogen combinatie van empathie en afstand, kijkt de dichter naar de mensen
in zijn omgeving. Vrienden, geliefden en zijn dochter worden geportretteerd met
een uitzonderlijk gevoel voor inleving, net omdat ze verschijnen als een soort
van alter ego, iemand met wie het ik zich intiem en intens verwant voelt, maar
met wie het niet samenvalt. Reugebrink zet behoedzaam geëtste portretten neer,
maar als waarnemer gaat hij ook voortdurend over tot interpretatie. Telkens
weer tracht hij het leven te doorgronden, in zijn voorlopigheid maar ook in
zijn enorme veerkracht.
Om honing gaat het niet is een bundel om met
mondjesmaat te genieten, maar vooral een poëzie die blijft boeien. Wie deze
gedichten leest, krijgt daarenboven een inzicht dat veel verder reikt dan wat
er zo briljant staat.
Marc Reugebrink: Om honing gaat
het niet, Querido, Amsterdam 2023, 69 p. ISBN 9789021487403. Distributie L&M
Books
deze pagina printen of opslaan