Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2025

Jean-Baptiste Andrea: Waak over haar

door Inge Lanslots

In een abdij ligt een zieke man op sterven. Hij is te zwak om te communiceren en zal voor zijn dood nog maar enkele woorden prevelen die de meeste medebroeders niet kunnen plaatsen. De stervende is echter geen gewone broeder. Hij heeft nooit geloften afgelegd maar hij heeft in de abdij wel een toevluchtsoord gevonden, zowat samen met een pietà die angstvallig bewaakt wordt op bevel van het Vaticaan. Iedereen heeft weet van het bestaan van die pietà maar die is ontoegankelijk voor zowel de abdijbewoners als het brede publiek, wat de faam ervan alleen maar versterkt. Laat de stervende de auteur ervan zijn, of althans dat neemt men aan. We schrijven 1986 en de stervende beeldhouwer blikt terug op zijn leven.
 
‘Ik zou willen weten hoe het gaat gebeuren. De overgang, de laatste adem. Zal ik gaan halverwege een begonnen zin? Woorden die stokken, dan niets meer, een mooie stille, opluchting? Of zullen ze me op mijn  bed moeten vasthouden terwijl mijn ziel uit mijn lichaam wordt gerukt?
 
Tramontana, sirocco, libeccio, ponant en mistral, ik roep je in naam van alle winden.
 
Ik heb van mijn leven gehouden, mijn leven van lafaard en verrader en kunstenaar, en zoals Viola me heeft geleerd verlaat je niet iets waarvan je houdt zonder om te kijken. Ik voel dat iemand mijn hand vasthoudt. Een broeder, misschien zelfs die beste Vincenzo in eigen persoon.
 
Tramontana, sirocco, libeccio, ponant en mistral, ik roep je met de naam van alle winden.
 
Ach, Cornuto, Cornuto! Vertel ons over vertrekken. Laten we een lied zingen!
 
Je moet de schilderingen van Fra Angelico bij het licht van de bliksem hebben gezien…’
 
Mimo Vitaliani leek door zijn officiële geboortenaam, Michelangelo, wel voorbestemd om beroemd te worden, al was de weg ernaartoe niet meteen geplaveid. Zijn ouders waren vanuit Ligurië uitgeweken naar Frankrijk om hun leven te verbeteren, maar ook daar leeft de familie in armoede. Die migratie leverde Mimo uiteindelijk wel zijn bijnaam op, de ‘Francese’ (Fransman), een label dat alleen maar bijdroeg tot zijn faam. Mimo krijgt eerst niet veel kansen, niet alleen door zijn afkomst maar ook door zijn lichaamsbouw. Hij is immers een buitenbeentje door zijn dwerggroei. Toch wordt zijn talent toch opgemerkt. Telkens staat men verstomd hoe hij als geen ander immers figuren uit het marmer tot leven weet te wekken. In de pietà verwerkt hij overigens de trekken van zijn muze, de aristocrate Viola Orsini. Hoe precies ontdekt de lezer pas in de laatste pagina’s van Jean-Baptiste Andrea’s Waak over haar, maar dat is het wachten waard.
 
Mimo ontmoet Viola op zijn zestiende. Door het klassenverschil zouden ze geen contact mogen hebben, maar ze zien elkaar stiekem. Terwijl Viola Mimo’s nieuwsgierigheid en artistieke vorming stimuleert, is Mimo een klankbord en handlanger voor Viola’s drang naar vrijheid en zelfbeschikking. Als vrouw is het Viola niet gegeven (noch gegund) haar levenspad zelf te bepalen, ondanks de pogingen die ze onderneemt – met de hulp van Mimo en anderen zal ze zelfs proberen (weg) te vliegen.
 
Na die dramatische vluchtpoging zullen Viola’s en Mimo’s wegen scheiden maar ook meermaals weer kruisen. Hun verhaal speelt zich bovendien af tegen de achtergrond van de Italiaanse geschiedenis. Waak over haar brengt zo het relaas van twee wereldoorlogen en (de opkomst van) het fascisme waardoor Jean-Baptiste Andrea recht op vrijheid en zelfbeschikking in een breder kader plaatst. De Franse auteur met Italiaanse roots doet dat op sublieme wijze. Niet alleen bouwt hij zijn vertelling niet-lineair op, maar hij laat naast Mimo ook andere personages het woord nemen, weliswaar in mindere mate. Het vertelritme en schrijfstijl zijn meeslepend. Vertaalster Martine Woudt weet die heel treffend weer te geven. In 2023 sleepte Andre twee literaire prijzen in de wacht, de Prix Goncourt en de Prix du roman-Fnac. Met zijn vierde roman brengt Andrea de klassieke roman die hij zelf graag had willen lezen. De regisseur-scenarioschrijver heeft zijn echte roeping gevonden. Voor wie die graag in het Nederlands wil ontdekken is er geen excuus meer om dat niet te doen.
 
Jean-Baptiste Andrea: Waak over haar, Oevers, Zaandam 2024, 426 p. ISBN 9789493367166. 
Vertaling van Veiller sur elle door Martine Woudt. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan