Nederlands proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2025

Jos Vos: Het voetkussenboek

door Jo Vanderwegen

Met Het voetkussenboek heeft Jos Vos ongetwijfeld zijn meest persoonlijke werk tot nu toe geschreven. De titel is duidelijk een verwijzing naar de Japanse klassieker van Sei Shonagon, Het hoofdkussenboek. Vos publiceerde de laatste jaren tal van hedendaagse, zeer lezenswaardige vertalingen uit de Japanse literatuur, waaronder dus ook voornoemd werk. Zijn bloemlezing uit de Japanse literatuur, Eeuwige reizigers, is evenzeer van hoge kwaliteit.
 
Wat fijn is het nu om de man achter al dit werk te leren kennen. We wisten al dat Vos in Genk opgroeide, na een studie Engelse literatuur in het graafschap Kent klassiek Japans studeerde en met zijn Japanse echtgenote en kinderen jarenlang in Japan (meer bepaald in Osaka en in Kyoto) woonde. Het predicaat ‘Limburger, wereldburger’ was zelden beter op zijn plaats dan bij Jos Vos. Nu kunnen we, dankzij dit zeer vlot geschreven, schijnbaar uit genummerde fragmenten opgebouwde Voetkussenboek, kennis maken met de mens achter de vertaler en literatuurliefhebber.
 
Zijn jeugd in de Winterslagstraat in de mijngemeente, zijn tante Josée die hij ook op volwassen leeftijd nog geregeld bezoekt, de uitstapjes naar Maastricht voor de langspeelplaten en voor de intieme Sterre der Zee-kapel op het Onze-Lieve Vrouweplein, zijn liefde voor muziek, voor de poëzie van H. Pernath en voor de boeken van Geerten Meijsing: het komt allemaal voorbij. In dezelfde levendige stijl die hij in zijn vertalingen hanteert, neemt Vos ons mee doorheen zijn leven. Dat doet hij aan de hand van dagboekfragmenten, overpeinzingen, analyses van literatuur en muziek van zijn voorkeur. Wanneer hij het heeft over zijn liefde voor Frank Zappa en Bach beschrijft hij de uitvoering door Ana-Marija Markovina van een sonate waarin de pianist klinkt
 
‘als iemand die over de straat roetsjt als een kip zonder kop, zich voortdurend in zijn haar krabt, over zijn voeten struikelt en zich opeens herinnert dat hij de kat niet heeft uitgelaten, terwijl hij om de zoveel seconden wordt overvallen door treurige gedachten aan zijn net overleden moeder, wier verjaardag hij steeds weer vergat.’
 
Eenzelfde vitaliteit klinkt op elke bladzijde door, al is de auteur niet altijd even beschrijvend. Zijn persoonlijke notities, die met een buitengewone natuurlijkheid in elkaar overvloeien, beklijven. Het is dan ook maar met moeite dat de lectuur onderbroken en het boek even weggelegd kan worden. En tegelijkertijd zijn zulke onderbrekingen nét goed, omdat de gedachten ongewild wegdwalen en Vos’ beelden en anekdotes doen mijmeren over de vraag hoe het leven van iemand zodanig kan evolueren: van spelen in het Limburgse bos en kampen bouwen, over liefde voor muziek van David Bowie en de gedichten van Horatius, naar uitgenodigd worden op een internationaal congres van vertalers waar men vervolgens wordt voorgesteld aan de keizer van Japan, die bovendien ook nog een gesprek aanknoopte.
 
Vos meandert in zijn boek van kunst naar het dagelijks leven en weer terug, en passeert daarbij moeiteloos de Nishi-Hongan-in in Kyoto, een pre-realistisch schilderij (van William Holman Hunt) of een Japans herfstlandschap dat afgebeeld wordt op een waaier. Moeiteloos komen daarbij zijn twijfels, onzekerheden en liefdes voorbij. Dat doet hij niet zonder humor en zelfrelativering. De afbeelding op de kaft van Het voetkussenboek is daarom ook zeer raak gekozen: we zien een wat mollige, lezende man, op zijn rug liggend op een matje in de natuur, een kruik (wijn?) en een vis binnen handbereik. Wat wil een mens nog meer, zou een spontane gedachte kunnen zijn bij het bestuderen van het schilderij. Maar ook: herkent Jos Vos hier zichzelf? Of voelde hij een bijzondere affiniteit met de zeer veelzijdige negentiende-eeuwse schilder-kalligraaf Tomioka Tessai (geboren in Kyoto)? De Nederlandse vertaling van de titel van het schilderij (een fragment van een hangende rol) is trouwens ‘Knus en tevreden in een kalebas’: een heerlijke uitnodiging om aan Het voetkussenboek te beginnen. Op een mooie zomerdag, heerlijk in het gras, zoals op de afbeelding; of nét warm ingeduffeld in een dekentje: Het hoofdkussenboek biedt de lezer een aangename reis doorheen een leven. We kijken uit naar veel meer van Jos Vos.
 
Jos Vos: Het voetkussenboek, De Arbeiderspers, Amsterdam 2024, 436 p. ISBN 9789029552837. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan