Nederlands proza
BOEKEN NR. 8, JULI 2016
Patrick Pouw: De terugkeerling
door Jo Vanderwegen
Met De terugkeerling heeft
journalist Patrick Pouw een debuutroman afgeleverd die op de huid van de tijd
zit. Onderwerp van het boek is namelijk de toegenomen spanning tussen geradicaliseerde
moslims en de westerse maatschappij waarin ze leven. Hoofdpersoon Pjotr van
Wijk bekeert zich niet alleen tot de islam, hij ziet zichzelf graag als een van
de puurste belijders van de godsdienst. Parallel lezen we hoe Mohammed el
Amrani, moslim van geboorte en opgegroeid in een van de beruchtste wijken van
Utrecht, toch literatuur aan de universiteit van Manchester gaat studeren en
uiteindelijk naar Nederland terugkeert om te gaan werken voor de AIVD (Algemene
Inlichtingen- en Veiligheidsdienst). Waar Pjotr (omgedoopt tot 'Bilal') steeds
fanatieker de voorschriften van de koran opvolgt - en zelfs niets liever wil
dan in de voetsporen van de moordenaar van Theo van Gogh treden - wordt Mo
ondergedompeld in het westerse uitgaansleven.
Patrick Pouw ging voor het
eerst het pad van de fictie op, nadat hij al in 2008 het veelgeprezen Salaam!
Een jaar onder orthodoxe moslims schreef. Het onderwerp van de toenemende
radicalisering is dan ook hot: ongeveer tegelijk met De terugkeerling verscheen
Ik was een van hen. Drie jaar undercover onder moslims van Maarten
Zeegers. Ook hij verbleef jarenlang in een wijk (Transvaal, Den Haag) met zeer
veel moslims.
De
terugkeerling beroept zich erop fictie te zijn. Het verhaal over Mo en
Bilal is in een hedendaagse, herkenbare setting geplaatst, zelfs Danny Ghosen
van Omroep PowNed fietst langs met een cameraman achter hem aan. De roman leest
vlot en doet door de vele Arabische aanroepen authentiek aan. De hoofdstukken
zijn alternerend opgebouwd (afwisselend lezen we over het leven van Bilal en
Mo); de verhaallijn springt heen en weer in de tijd. Pouw beschrijft de
worstelingen van beide hoofdfiguren ook levensecht - enkel de herhaalde
bezoeken van Mo aan de vader van zijn vroegere (Nederlandse) vriendin doen
gekunsteld aan. Ze lijken er aan de haren bijgesleurd om toch nog te komen tot
een soort van verzoening tussen twee culturen.
De terugkeerling is
verder duidelijk in Nederland te situeren; nuances en implicaties met
specifieke verwijzingen naar de Nederlandse (beeld)cultuur zullen voor Vlaamse
lezers verloren gaan. Mede hierom is het de vraag of het werk bestand is tegen
de tijd. Het boek moet bijgevolg eerder als een schets van het stadse bestaan
in het begin van deze eeuw gezien worden, of, beter nog, als een actueel middel
om de verschillende groepen in de maatschappij van vandaag beter te leren
kennen. In ieder geval komt de boodschap van Pouw duidelijk over: de slechting
van de steeds hogere muren tussen verschillende leefgemeenschappen is essentieel
om de broeiende onrust te beteugelen.
Amsterdam : Lebowski 2016, 320
p., ISBN 9789048829620
deze pagina printen of opslaan