Italiaanse literatuur

BOEKEN NR. 7, JULI 2017

Curzio Malaparte: Het bal in het Kremlin

door Jo Vanderwegen

Met Het bal in het Kremlin voegt uitgeverij De Arbeiderspers een vijfde werk van de Italiaanse schrijver Curzio Malaparte toe aan haar catalogus. Volgens de samenvatting op de achterkant kan de lezer zich verwachten aan een autobiografische roman waarin Malaparte onder andere Boelgakov, Majakovski, de zus van Trotski en ballerina Semjonova in het Moskou van 1930 ontmoet. Hoewel technisch correct, geeft die omschrijving niet de ware aard van Malapartes postuum uitgegeven werk weer.

Eerst en vooral is het belangrijk de verwachtingen een beetje te temperen. Oorspronkelijk moest Het bal in het Kremlin deel uitmaken van een drieluik. Zover kwam het niet, en Het bal in het Kremlin werd zelfs nooit afgewerkt. Dat onvoltooide karakter komt onmiddellijk en duidelijk tot uiting: de lezer wordt pardoes de eigenlijke test ingegooid, om na 200 pagina’s even plots door Malaparte er weer uitgeschopt te worden. De vele herhalingen en herformuleringen tonen eveneens aan dat het manuscript niet door de handen van een eindredacteur is gegaan.

Ten tweede dekt de term autobiografische roman niet helemaal de lading. Het zou correcter zijn Het bal in het Kremlin te zien als een soort journalistiek verslag van enkele feestjes en gesprekken met Marxistische kopstukken, aangevuld met Malapartes persoonlijke betogen. Omdat de auteur hier en daar een loopje neemt met de werkelijkheid, wordt de term roman ingezet om ongerijmdheden te verantwoorden. Maar het concept roman veronderstelt toch een zeker verhaal, een element dat ontbreekt.

Het bal in het Kremlin voelt eerder aan als een verzameling aantekeningen, opgeschreven tijdens feestjes of gesprekken met de communistische nomenklatoera: allerlei hooggeplaatsten roddelen er vrolijk op los, en Malaparte neemt er nota van. Om de roddels te kunnen plaatsen, moet de lezer een uitgebreide kennis hebben van het politieke, kunstzinnige en filosofische landschap van het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.

Een personenregister van maar liefst driehonderd lemma’s geeft een duwtje in de rug, maar biedt uiteindelijk geen soelaas. Gewapend met de geboorte- en sterfdatum van deze of gene kolonel, zijn Malapartes opgevangen conversaties immers niet veel begrijpelijker. De conversaties die Malaparte voert met de Russische gezagsdragers doen daarenboven erg gekunsteld aan; de auteur komt geregeld over als een hautaine snob.

Malaparte maakt het de lezer niet gemakkelijk. Regelmatig onderbreekt hij zijn dialogen om gedurende een tiental pagina’s uit te weiden over een specifieke thema, zoals b.v. Christus en het lijden. Het maakt het werk, met al zijn lange zinnen, talloze opsommingen en niets ter plaatse doende visuele beschrijvingen er niet bepaald leesbaarder op.

Het bal in het Kremlin is kort gezegd een frustrerende leesoefening en ondanks de moeite die de uitgever erin stak (toevoeging van een nawoord en een personenregister), rijst de vraag in welke mate het geheel nog relevant en urgent is. Akkoord, Malaparte geeft een beeld van de corrupte Sovjettop in de jaren dertig, maar een zuiver geschiedkundig werk (bijvoorbeeld van Orlando Figes), biedt meer inzicht en leest vlotter. Trouwens, een hedendaags auteur zoals pakweg Vladimir Sorokin slaagt er wel in de Russische maatschappij te ontleden op een toegankelijke, tijdloze en amusante manier.

Curzio Malaparte: Het bal in het Kremlin, De Arbeiderspers Amsterdam, 2017, 256 p. ISBN 9789029506946. Vertaling van Il ballo al Kremlino uit het Italiaans door Jan van der Haar. Distributie: L&M Books

deze pagina printen of opslaan