Non-fictie
BOEKEN NR. 3, MAART 2018
Henk van Gelder: Adèle. Uit het rijke leven van Adèle Bloemendaal
door Jo Vanderwegen
Amper een
jaar na het overlijden van chansonnière en comédienne Adèle Bloemendaal
(1933-2017) ligt haar biografie, geschreven door cabaretjournalist Henk van Gelder,
al in de winkel. Dat het juist Henk van Gelder is die zich stortte op het
schrijven van deze levensloop mag niemand verrassen: de NRC-journalist, gespecialiseerd in cabaret en theater, heeft al tal
van werken over die thema's gepubliceerd. Zijn biografieën over onder meer Leen
Jongewaard, Jaap van de Merwe, Simon Carmiggelt en Joop van den Ende kenden
veel bijval.
Nu
richtte Van Gelder zijn aandacht op Adèle Bloemendaal. Aan de hand van een ruim
assortiment krantenartikelen en
tijdschriftenreportages, maar ook gesprekken met nabestaanden en medewerkers
van de ravissante diva, schetst Van Gelder een beeld van de vrouw die beroemd
werd omwille van haar carnavalsrepertoire (Een lijster in de la, Zallemut
nog een keertje overdoen?, etc.), berucht omwille van haar eigenzinnige
gedrag én geliefd omwille van prachtige vertolkingen van teksten van Jan
Boerstoel en Hans Dorrestijn.
Adèle Bloemendaal was
een rasechte Amsterdamse, geboren als Adèle Maria Hameetman. Na een rebelse jeugd
trouwde ze op jonge leeftijd met Ben Bloemendaal en trok met hem naar
Amerika. Hoewel het huwelijk al snel
stuk liep en Adèle in 1957 alleen naar Amsterdam terugkeerde, bleef ze haar
hele leven de naam van haar ex-echtgenoot dragen.
Henk van Gelder schetst haar
opgang als artieste. Zo speelde ze al voor haar tijdelijke emigratie naar
Amerika in 1953 met Cor Pisuisse en Leen Jongewaard als cabaret De kijkdoos benefietvoorstellingen
voor de slachtoffers van de watersnoodramp in Zeeland. Niet veel later ging ze
deel uitmaken van het cabaretgezelschap Pantalone, later bekend geworden
als Lurelei, dat succes oogstte met parodiërende liedjes. Vervolgens
geeft Van Gelder een chronologisch beeld van haar leven en carrière.
De lezer krijgt het
beeld van een wispelturige, karaktervolle dame met veel allure maar vooral ook
veel talent en humor. Ze speelt zowel in populaire series als 't Schaep met
de vijf poten, zingt om den brode carnavalskrakers als Wat heb je
gedaan, Daan? en treedt op in theaters ten lande met solo-programma's als Adèle's
keus. Hierin zingt ze het serieuzere repertoire: prachtige liederen als De
vleselijke woning, Jaloezie en Mijn zoon, op muziek gezet
door Frans Ehlhart, bekoren zalen vol ontroerde toeschouwers.
Doorheen de beschrijving van
haar werkzame leven, vooral gekenmerkt door diversiteit en gestuurd door haar
eigen vastberaden wil, krijgt de lezer het beeld van een vrouw die zélf beslist
over welke optredens ze wel of niet doet. Niet zelden wordt ze daarin gestuurd
door het geld dat ze ervoor zal ontvangen, zoals bij de overbekende commercial
voor het chocolademerk Bros (waar Adèle in een bubbelbad zat). Met het
verstrijken van de jaren wordt ze meer en meer onberekenbaar – zo komt Adèle
soms niet opdagen voor een productie, eenvoudigweg omdat de chauffeur te laat
is of zet ze de samenwerking stop omdat aspecten van de organisatie haar niet
aanstaan. Op latere leeftijd spelen fysieke ongemakken een rol in het zich
steeds vaker afsluiten van de wereld.
Niet gemakkelijk voor een vrouw die er prat op ging als een van de
eerste in de jaren zeventig plastische chirurgie op zichzelf te laten toepassen
en op ruim vijftigjarige leeftijd een stijlvolle reportage in Playboy kreeg aangeboden.
Van Gelder beschrijft
dit alles met de nodige distantie. Vanzelfsprekend put hij vooral uit zijn
eigen kennis, maar hij voerde ook tientallen gesprekken met mensen die met
Adèle Bloemendaal samenwerkten. Met Jenny Arean, die andere diva van het
cabaret, die een jarenlang gekoesterde droom om samen met Adèle een theatershow
te brengen het laatste moment in rook zag opgaan door de wispelturigheid van
haar collega, of met Adèles zoon of een roddelpersjournalist als Evert
Santegoeds.
De
diversiteit die haar werkzame leven kenmerkte, haar onvermijdelijke aftakeling
na verschillende beroertes en haar chaotische liefdesbestaan komen alle
gebalanceerd aan bod. De heldere en zakelijke stijl en de nuchtere toon raken
vaak de kern van het karakter van Adèle Bloemendaal. Hoewel voor de goed
ingelichte lezer Adèle. Uit het rijke leven van Adèle Bloemendaal
misschien weinig échte verrassingen zal bevatten, blijft het een feest om
opnieuw in het leven van één van de markantste figuren van het naoorlogse cabaret
te duiken en de verbanden te zien tussen mensen met wie ze samenwerkte.
Van Gelder schetst
het beeld van een steeds brozer wordende vrouw die, geplaagd door steeds meer
fysiek ongemak zoals slechter zicht en spraakproblemen, in haar appartementje
met haar twee Siamese katten aan een Amsterdamse gracht woont. Naar het einde
toe wordt de toon warmer en het medevoelen met iemand die maar moeilijk kan
accepteren dat ze ouder wordt, groter. Adèle. Uit het rijke leven van Adèle
Bloemendaal is een zeer lezenswaardig document geworden. De bijgevoegde
discografie van Vic van de Reijt en het personenregister vervolledigen deze
geïllustreerde biografie.
Henk van Gelder: Adèle.
Uit het rijke leven van Adèle Bloemendaal, Nijgh & Van Ditmar,
Amsterdam 2018, 304 p., ISBN 9789038801537. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan