Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2018

Renate Dorrestein, Sylvia Weve (ill.): Het duister dat ons scheidt

door Jen de Groeve

Een klein dorpje met allemaal doodgewone mensen, waar niets maar dan ook niets gebeurt. In een verregende zomervakantie zijn de kinderen blij dat ze Loes hebben. Loes is zes en woont met haar moeder en de Luco's, twee lieve, zachtaardige mannen, in de oude pastorie. De Luco's huren daar een kamer, zullen we maar zeggen. Loes weet voor elke dag het juiste spel, heeft talloze verhalen over haar heldendaden en weet elk probleem opgelost. Bij haar moeder thuis mag alles wat bij andere moeders niet mag.

Tot er een nieuwe jongen in de wijk komt wonen, Thomas. Loes verlooft zich met hem, maar haar moeder is er, geheel tegen haar gewone doen in, radicaal op tegen. Op een nacht wordt Thomas' vader vermoord; iemand heeft een potlood in zijn oog geboord. Het spoor leidt naar Loes' moeder; ze bekent en draait voor jaren de gevangenis in. De Luco's nemen Loes onder hun hoede. De verhoudingen in het dorp zijn op slag omgegooid, Loes heeft haar overwicht op de andere kinderen verloren en wordt gesard en gepest. Ze heeft er geen verweer tegen, ze vindt dat ze het verdient. De volwassenen kijken de andere kant op. Als Loes' moeder vrijkomt en de ernst van de situatie ziet, besluit ze om met z'n allen naar een desolaat Schots eiland te verhuizen.

Het eerste deel -- de kinderen zijn dan allemaal zes jaar -- wordt vanuit een collectief gezichtspunt verteld. De 'wij' tonen zich een bekrompen, kortzichtig, meedogenloos stel, dat zich zelfingenomen onledig houdt met het breken van een leven. De delen twee en drie worden vanuit Loes' perspectief verteld op respectievelijk 12- en 18-jarige leeftijd. In het verwerkingsproces duikt de schuldvraag over de moord voortdurend op. Omdat Loes' perceptie van de hele zaak niet zo helder is, blijft het ook voor de lezer bijzonder moeilijk, temeer omdat gaandeweg de vraag naar de dader weer aan de orde is. Want dat Loes' moeder onschuldig de gevangenis is ingegaan, is al vrij vroeg duidelijk.

De toevalsfactor is hier en daar wat te groot, en de focus ligt sterk op de zoektocht naar de dader. Dat neemt niet weg dat Dorrestein, zonder een ogenblik de vaart uit haar verhaal te halen, de schuldvraag in haar niet te voorziene complexiteit uiteenrafelt en de vernietigende gevolgen van een leugennetwerk-uit-liefde onmeedogend blootlegt. Het gegeven van Loes' woordblindheid groeit uit tot een veellagig uitgewerkt thema waarin blind zijn voor tekens, voor de werkelijkheid, voor gevoelens, motieven, handelingen en hun keerzijde, gaandeweg hun deel opeisen. Je voelt je op het einde als lezer betrapt op je eigen blindheid voor de reikwijdte van het verhaal.

Het duister dat ons scheidt verscheen oorspronkelijk in 2003. Renate Dorrestein overleed op 4 mei 2018, net voor de heruitgave van deze knap geïllustreerde editie op de markt kwam. Sylvia Weve is een uitgelezen compagnon de route in Dorresteins wereld en eigenlijk is het vreemd dat beide auteurs nu pas zijn samengebracht – Sylvia Weve illustreerde ook de vorig jaar verschenen roman Liever horen we onszelf. De bravoure waarmee Weve scenes in beeld brengt, haar vermogen om in zwierige vormen, vrolijke accenten en uitgelaten humor verrassend in de diepte te gaan, heeft ze met Dorrestein gemeen. In de verhitte dans, bijvoorbeeld, die Loes, opgedirkt als radijs, in een schoolvoorstelling opvoert, bekampt het meisje haar plek in de afwijzende dorpsgemeenschap met zoveel snakkende hartstocht, dat het pijn doet. De scene in woord en beeld is van zo’n hilarische tragiek dat je als lezer niet weet waar je het hebt. Weve legt ook haar eigen accenten; de gevangenismuren die ze tekent van kaft tot kaft, mogen een onuitgesproken leidmotief zijn in dit donkere verhaal. Een gefragmenteerde smiley samengesteld uit post-it’jes, een eenzaam vliegerend meisje, onder een stralende regenboog, maar gevangen in het donker… het zijn ongemeen spannende prenten. Weve verleent een extra glans aan deze Dorrestein pur sang. Deze uitgave is een zeer mooi eerbetoon.

Renate Dorrestein: Het duister dat ons scheidt, Querido, Amsterdam 2018, 496 p. ISBN 9789021412986. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan