Non-fictie

BOEKEN NR. 7, JULI 2019

Bob Jongschaap: Martinus Nijhoff N.V. 1853-2002: Opkomst, bloei en ondergang van een boekenimperium

door Jo Vanderwegen

Gelukkig wordt steeds vaker het belang van het bewaren van literaire archiefstukken ingezien. Recent zijn er zo overzichtswerken over de geschiedenis van diverse uitgeverijen gepubliceerd; al in 2012 verscheen zo het zeer mooie en leesbare overzicht 175 jaar Nijgh & Van Ditmar (over de gelijknamige uitgeverij). Wellicht sprak de aanpak van auteurs C.J.Aarts en M.C.Van Etten ook Bob Jongschaap (1938), oud-werknemer van uitgeverij Martinus Nijhoff, aan. Hij dook in de archieven, van Martinus Nijhoff N.V. Jongschaap schreef een zeer lezenswaardig boek over een monument in literair Nederland. Bovendien bevat het boek tal van essentiële documenten, brieven en foto’s. Jongschaap, naast bibliograaf ook auteur van het gelijkaardige boekwerk Van Stockum, sinds 1833 (over veilinghuis, uitgeverij en boekhandel Van Stockum) kweet zich opnieuw op uitstekende wijze van zijn taak.
 
 Martinus Nijhoff N.V. 1853-2002 is een zeer mooi verzorgde en boeiende uitgave geworden. Het plan een dusdanig werk te produceren over het illustere boekhuis sluimerde al jaren. Al in 1953 werd immers, naar aanleiding van het honderdjarig bestaan, al de hoop uitgesproken op een volledige beschrijving van de geschiedenis van de uitgeverij. Jongschaap gaat terug tot de oprichter van de uitgeverij, de grootvader van de beroemde dichter met dezelfde naam, en beschrijft oprichting en toenemend belang van de naamloze vennootschap. Immers, uitgeverij Nijhoff zal ook een belangrijke rol spelen in de aanvankelijke export van oorspronkelijk Nederlandstalige boeken naar Amerika. Jongschaap beschrijft de evolutie van het bedrijf waar hij zo aan verknocht is geraakt en waar, aldus de auteur, in al die jaren nooit een kassa stond, maar slechts een gevlochten mandje voor de inkomsten van de dag.
 
Martinus Nijhoff N.V., stammend uit een geslacht van boekhandelaren uit Arnhem, wordt in 1853 opgericht. De uitgeverij kent al snel een groot succes: al na een jaar blijkt het bedrijfspand te klein. Ondanks de enorme groei blijft het een echt familiebedrijf, overgaand op zoon en later kleinzoon Nijhoff. Wanneer in 1970 de uitgeverij annex boekhandel en exportfirma aan Kluwer wordt verkocht, gaat iedereen ervan uit dat de nieuwe eigenaar de belofte zal nakomen de drie-eenheid voor ten minste vijf jaar te bewaren te bewaren. Toch wordt al ver voor die tijd een begin gemaakt met de ontbinding van de eenheid. Auteur Bob Jongschaap onderstreept meermaals dat de verkoop door de familie, en de daarop volgende neergang van de oorspronkelijke uitgeverij, niet nodig was in zijn ogen.
 
Bij het schrijven van het overzichtswerk werd Jongschaap naar eigen zeggen geïnspireerd door de Geschiedenis van het Nederlandse Antiquariaat van P.J. Buijnsters (Vantilt 2007) – hij haalde er veel informatie voor zijn eigen werk uit. Ook oude kranten en persoonlijke brieven leverden materiaal. Omdat er relatief weinig over de persoonlijke levens van de opeenvolgende uitgevers geweten is, ligt de focus op de uitgeverij zelf – dit boek is dus uitdrukkelijk géén biografie van een uitgever zoals de werken over Emanuel Querido of Johan Polak. Dat zorgt ervoor dat we heel veel feitenmateriaal voor de kiezen krijgen, af en toe wat droog misschien, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door de facsimile uitgaven van originele brieven en de reproductie van begeleidende (kleuren)foto's. De chronologische aanpak en de onderverdeling in een achttal hoofdstukken zorgen voor een helder overzicht: van elk hoofdstuk wordt immers steeds in enkele woorden uiteengezet welke onderwerpen aan bod zullen komen. Dat op zich is al mooi werk. Een personenregister zorgt ervoor dat Martinus Nijhoff N.V. 1853-2002 ook als naslagwerk zijn dienst kan bewijzen.
 
Bob Jongschaap: Martinus Nijhoff N.V. 1853-2002: Opkomst, bloei en ondergang van een boekenimperium, Vantilt, Nijmegen, 2019. 277 p. ISBN 9789460044212. Distributie Pelckmans Uitgevers

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri