Atwood staat met The Testaments (2019, De testamenten) nu al voor de vierde keer
op de shortlist van de Booker Prize, die ze in 2000 won met The Blind Assassin (De
blinde huurmoordenaar). Eerder was ze al genomineerd met Alias
Grace (1996, Alias
Grace) en later met Oryx
and Crake (2003, Oryx
en Crake), het eerste deel van
de MaddAddam-trilogie. The Testaments borduurt voort op de cultroman The
Handmaid's Tale (1985, Het verhaal van de dienstmaagd) die bekroond werd met de prestigieuze Canadese
Governor Generals Award en de allereerste Arthur C. Clarke Award voor beste
sciencefictionroman.
Het recente succes van de populaire televisieserie met Elisabeth Moss in de
hoofdrol, maakt er een uitgelezen moment van om met een vervolg op de markt te
komen. Toevallig valt het ook samen met de verschijning van een graphic novel
van The
Handmaid's Tale (2019, Het verhaal van de dienstmaagd), een geïllustreerde
bewerking van de Canadese kunstenaar Renée Nault. Maar dat concept zou van voor
de reeks dateren. De uitwerking duurde zeven jaar door een aanslepende
polsblessure.
Hoewel er sterk ingezet wordt op kleurensymboliek, zijn de illustraties van
Nault overwegend narratief en voegen ze in vergelijking met de iconische
illustraties van Anna en Elena Balbusso (zie verder) weinig toe aan de vrij schematisch
gecondenseerde verhaalbewerking. Het werk van de Balbusso-tweeling, gebaseerd
op Russische totalitaire propagandaposters, wist bovendien een snaar te raken
die de vormgeving van de televisieserie ongetwijfeld beïnvloed heeft.
Fragment illustratie Renee Nault (Margaret Atwood: Het verhaal van een de dienstmaagd)
Hoewel Atwood met een striemende cameo aanwezig is in de serie, ging
haar boek een eigen leven leiden, maar met het vervolg, The Testaments, trekt Atwood het laken
weer naar zich toe. Het speelt zich vijftien of zestien jaar na de verdwijning
van Offred af en wordt vanuit drie vertelinstanties gebracht. Een veel oudere
Tante Lydia vormt de onmiddellijk
herkenbare link met het voorgaande boek, terwijl twee jonge vrouwen, Agnes uit
Gilead en Daisy uit Canada, de nieuwe generatie verbeelden. Agnes en Daisy
kennen elkaar niet maar hebben
zonder het te weten
dezelfde biologische moeder, Offred. Agnes werd geadopteerd door een familie
uit Gilead en is voorbestemd om de vrouw te worden van een commander. Daisy
werd uit Gilead gesmokkeld en geadopteerd door een familie uit Toronto.
Naast het iconische beeld van Tante Lydia uit de serie (actrice Ann Dowd), dat
de beeldvorming besmet van elke lezer die een aflevering van de serie gezien
heeft, werden een aantal details uit de serie (zoals Offreds oorspronkelijke
naam June en de verhaallijn van Agnes en Baby Nicole) in het vervolgboek
opgenomen. Met nog flink wat jaren te gaan voor de gebeurtenissen uit The
Testaments actueel worden voor
de serie, duidt alles erop dat de producenten het nieuwe boek in hun
verhaallijn gaan integreren. Het ziet er dus naar uit dat we vertrokken zijn
voor minstens tien seizoenen (waarvan drie reeds uitgezonden), zolang de
63-jarige Ann Dowd geen pensioenplannen heeft...
Terug naar het boek, waar Tante Lydia voor al haar volharding met een
standbeeld beloond werd en begonnen is aan een illegaal manuscript. Daarin
beschrijft ze haar leven, inclusief haar geschiedenis van voor de stichting van de staat
Gilead en hoe ze opklom in de hiërarchie. Haar geschriften bevatten kritische bespiegelingen
over de werking van Gilead als totalitaire christelijke staat, geregeerd
volgens goddelijk recht.
Fragment illustratie Anna en Elena Balbusso (Margaret Atwood: The Handmaid’s Tale (The Folio Society))
De manier waarop Tante Lydia de schijnheiligheid en corruptie binnen het
systeem aankaart, vormen een soort van intellectuele penitentie, die ruimte geeft voor
de tekening van een complex en uitgediept personage. Hoewel ze gevaar loopt om
opgehangen te worden voor haar geschriften, staat ze ijzersterk en
onwrikbaar binnen de organisatie met een scherp oog voor al wie haar
positie kan bedreigen. Gezien vanuit het lot van de dienstmaagden blijft ze de
incarnatie van het kwaad binnen een fundamentalistische en fascistische
maatschappij.
Tante Lydia is de geslepen vos die mensen bij elkaar brengt en tegen elkaar
opzet in functie van haar machtsspel.
Ze vindt er niet enkel plezier in om mensen naar de afgrond te drijven, ze wil
ze vooral moreel ondermijnen zodat ze dan als medeplichtige gedoemd zijn om
naar haar pijpen te dansen. Agnes en Daisy personifiëren de onbevlekte moraliteit
omdat ze geloven in idealen en liefde om van de wereld een betere plek te maken.
Net zoals Offreds getuigenis (onder de noemer 'The Handmaid's Tale') wordt
Tante Lydia's manuscript (onder de noemer 'The Testaments') in de toekomst overgeleverd en bestudeerd in een afsluitend hoofdstuk. Ze zijn het
onderwerp van wetenschappelijke lezingen en discussies door zelfvoldane en
kortzichtige professoren op het Symposium over Gilead van 2195 en 2197,
lang na de ondergang van het regime.
The
Handmaid’s Tale en The Testaments lijken bij uitstek donkere verhalen voor
donkere tijden. Een waarschuwing voor de gevaren van het verleden die zich
voortdurend dreigen te herhalen, maar volgens Atwood bevatten deze boeken 'tons
of hope': 'Writing is always an act of hope, because it assumes a reader. It
assumes a reader in the future. The act of writing and the person reading it
are separated by time and space'. Zolang er boeken en lezers zijn, is er dus
hoop...
Margaret Atwood: The Testaments, Chatto&Windus London, 2019, 419 p. ISBN 9781784742324. Distributie Penguin RandomHouse Benelux
Margaret Atwood: De testamenten, Prometheus Amsterdam, 2019, 439 p. ISBN 9789044641882. Vertaling van The Testaments door Lidwien Biekmann en Tjadine Stheeman. Distributie Pelckmans Uitgeverij
Margaret Atwood: Het verhaal van de dienstmaagd (Graphic Novel geïllustreerd en bewerkt door Renée Nault), Prometheus Amsterdam, 2019, 240 p. : ill. ISBN 9789044641905. Vertaling van The Handmaid's Tale door Paul Syriër. Distributie Pelckmans Uitgeverij
Fragment illustratie Anna en Elena Balbusso (Margaret Atwood: The Handmaid’s Tale (The Folio Society))
deze pagina printen of opslaan