Poëzie
BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2019
marwin vos: het leven van sterren. Een leesboek over geweld
door Dirk De Geest
Heel wat dichters willen opnieuw dat poëzie ertoe doet, zoveel is
duidelijk. Engagement is niet langer een vies woord in de literatuur en de
kunst, zeker niet bij dichters die als performer de confrontatie met hun
publiek rechtstreeks willen aangaan. Dat geldt ook voor dichter-kunstenaar
marwin vos (die graag haar naam gespeld ziet zonder hoofdletters). Haar jongste
bundel, het leven van sterren, draagt
als ondertitel niets minder dan ‘een leesboek over geweld’. Meer bepaald spitst
de dichter zich toe op de manieren waarop seksueel geweld in onze cultuur wordt
verbeeld.
Dat
leidt tot een poëzie die tegelijk aangrijpend en klinisch-afstandelijk is. Vos
vermijdt zorgvuldig persoonlijke ontboezemingen en emotionele uitbarstingen,
net om de gemakkelijke empathie van de lezer zoveel mogelijk tegen te gaan.
Toch komt dat persoonlijke niveau doorlopend aan bod, want de bundel staat vol
van getuigen die met naam worden genoemd; in die gevallen wordt echter evenzeer
alle anekdotiek uit de weg gegaan, waardoor de verhalen als een soort van
processen-verbaal worden afgedrukt. Daarnaast heeft vos veel research gedaan op
allerlei niveaus. In haar bundel komen tal van verwijzingen voor naar
wetenschappelijke publicaties (tot en met hersenonderzoek), naar persoonlijke
getuigenissen uit heden en verleden, naar websites en films, en vooral ook naar
trauma’s uit de recente geschiedenis en de actualiteit.
Het gevolg van die werkwijze is
dat vele gedichten bestaan uit fragmenten die gemonteerd worden tot teksten en
afdelingen of reeksen. Het leven van de
sterren vormt zo een stoet van indrukken die bewust springerig en erg
heterogeen zijn. De titel kan ironisch gelezen als een verwijzing naar de
sensationele berichtgeving van glossy’s, maar hij alludeert ook op het feit dat
overleden onschuldige mensen vaak als ‘sterren’ aan de hemel staan. De
personages in de bundel hebben het inderdaad onveranderlijk over de leegte die
hen overvalt na een verkrachting (en dat woord wordt soms eufemistisch
‘vrkrchtng’). Het lijkt alsof hen iets is overkomen waar ze buitenstaan, alsof
een vreemde of een object is aangerand. Dat persoonlijke trauma wordt
vervolgens door de dichteres veralgemeend door de manier waarop de lezer wordt
aangesproken, waardoor hij of zij zich niet kan onttrekken aan de opgeroepen
ervaringen.
De
impact van de bundel reikt echter veel verder dan enkel het trauma van seksueel
geweld. Vos stelt een soort van diagnose van de uitwassen van geweld en macht.
In de bundel zijn reeksen opgenomen die verwijzen naar de burgeroorlogen in
Afrika, naar terreuraanslagen, naar oorlog. Het lijken beelden en decors, maar
in feite versmelten ze met de persoonlijke dimensie. De aanranding is een daad
van oorlogsgeweld, maar omgekeerd maakt een anonieme oorlog slachtoffers zoals
een aanranding het lichaam aantast en vernielt. De intensiteit van die
versmelting laat zo mogelijk nog meer indruk na. Dit is alleszins een bundel
die nazindert, niet alleen door de intensiteit van het thema maar ook en vooral
door de manier waarop de lezer wordt binnengebracht én uitgesloten. Er is
duidelijk een generatie die de verworvenheden van de neo-avant-garde opnieuw
leven inblaast en de kracht van het poëtische woord met volle overtuiging
onderzoekt.
marwin vos: het leven van sterren. Een leesboek over geweld, Het
balanseer, Gent 2019, 112 p. ISBN 9789079202584.
Distributie EPO
deze pagina printen of opslaan