Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2020

Iulian Ciocan: Hartenvrouw

door Kris Velter

In de reeks OOST! van Uitgeverij Pegasus verschijnen boeken van Oost- en Midden-Europese schrijvers die nog niet eerder in Nederlandse vertaling werden gepubliceerd. Het betreft dus auteurs die voor de louter Nederlandstalige lezer volstrekt nieuw zijn. Nummer acht van de reeks is Hartenvrouw van de Moldavische schrijver, journalist en literair criticus Iulian Ciocan (°1968) uit 2018. Hartenvrouw is ook het vertaaldebuut van Charlotte van Rooden.   

Moldavië, een arm Europees land dat tussen Roemenië en Oekraïne ligt, kent een woelige politieke geschiedenis. Tot 1991 behoorde het tot de Sovjet-Unie. Na de zogenaamde transitie naar een vrijemarkteconomie bleven pro-Russische en pro-westerse politici om de macht strijden. Corruptie,  machtsmisbruik en financiële schandalen komen aan het licht. Tegen deze achtergrond moet Hartenvrouw worden gelezen.
 
Nistor Polobok is een zestigjarige ambtenaar die zich tijdens zijn werkzaamheden als hoofd van de Directie Stadsplanning in Chişinãu, de hoofdstad van Moldavië, verrijkt heeft met smeergeld. Op een dag loopt de apparatsjik naar de toegangspoort van zijn reusachtige kasteel en komt ten val nadat hij met zijn rechtervoet blijft haken achter een verzakking in het asfalt. De barst wordt almaar groter. Arbeiders slagen er niet in om het gat te dichten. Al gauw verschijnt de scheur op de stenen muur die het kasteel omringt. De scheur krijgt op den duur gigantische proporties en verzwelgt auto's, bomen, krantenkiosken, huizen, het kasteel en een groot aantal mensen.
 
In een terugkerende droom denkt Polobok een waarschuwing te zien. Hij meent al snel dat heel de stad Chişinãu zal worden vernietigd. De droom vervult de ambtenaar niet enkel met angst, maar ook met een drukkend schuldgevoel. Zijn hele leven had maar één enkel doel: geldelijk gewin. Maar het schuldgevoel zorgt ervoor dat hij zich nu het lot van de hele stad aantrekt. Op zoek naar oorzaken beslist de man een waarzegster te raadplegen. Zij maakt hem duidelijk dat hij schuldig is aan het hele gebeuren omdat hij tijdens zijn leven voortdurend heeft gezondigd. Het naderende onheil is echter verbonden met een enkele zonde en die zonde is verbonden met een Hartenvrouw. De waarzegster schreeuwt: ‘Je kunt niet voor al je zonden boeten, maar, als je de fout rechtzet die je met de Hartenvrouw hebt begaan, ben je gered en red je alle anderen!’  
 
De zoektocht naar de Hartenvrouw is begonnen, maar wordt bemoeilijkt door de vele vrouwen die Polobok tijdens zijn leven slecht heeft behandeld. Hij zoekt zijn minnaressen op, vraagt zijn vrouw vergiffenis, maar de scheur blijft groeien. Meer en meer raakt de man ervan overtuigd dat zijn hartenvrouw een kritische journaliste is die vecht tegen de corruptie in Moldavië. Polobok had vroeger haar camera gebroken omdat ze zijn kasteel filmde.
 
De symboliek van de kloof kan op het eerste gezicht eenvoudig en oppervlakkig lijken. Toch is de angst voor de diepte en het verzwolgen worden een diepmenselijk psychologisch gegeven. Bovendien staat de afgrond op zich symbool voor het kwaad en aangezien Ciocan de zonde met het kwaad verbindt, krijgen we meteen een bijbels thema en wordt de afgrond het gebied van het demonische: de hel. Op die manier toont de auteur meteen ook aan dat het louter rationele denkpatroon niet voldoende is om de werkelijkheid te verklaren. Daarom maakt hij ook gebruik van absurdisme: Hartenvrouw is geconcipieerd als een fantastisch en allegorisch verhaal: slechts via het mysterieuze en het ongrijpbare, kunnen wij de (politieke) werkelijkheid begrijpen. Bovendien kan niet naast het Icarus-thema worden gekeken: het is uit hoogmoed dat mensen en voorwerpen in de kloof worden gestort.
 
Hartenvrouw werd in verschillende talen vertaald. Het is geschreven in een eenvoudige taal, zonder verrassende woordkeuze of stilistische hoogstandjes. De roman legt een corrupt politieke systeem bloot en toont aan dat de overgang van het communisme naar een vrijemarkteconomie geen evidentie is.  
 
Een vertaling uit Moldavië verschijnt niet elke dag. In een interview wijst de auteur erop dat het grootste probleem voor internationaal succes ligt in de onbekendheid van Moldavië. Een uitgever stuurde hem ooit een pakje dat foutief was geadresseerd: het werd niet naar Moldavië verzonden, maar naar de Malediven.  
 
Iulian Ciocan: Hartenvrouw, Pegasus, Amsterdam 2020, 152 p. ISBN 9789061434696. Vertaling van Dama de cupã door Charlotte van Rooden. Distributie Mythras Books 

deze pagina printen of opslaan