Nederlands proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2022

Gerbrand Bakker: De kapperszoon

door Erick Kila

Een zwarte hond die vanuit het donker in het niets staart. Uit zijn blik spreekt milde treurnis en iets vragends. De coverafbeelding van De kapperszoon suggereert veel: een onontkoombaar gevoel van trouw, een besef van onderhorigheid aan een macht die niet te bedwingen valt en een ervaring van onthechting.  

In zijn nieuwe roman geeft Gerbrand Bakker (Wieringerwaard, 1962) een lied van schijn en wezen gestalte. Wie in het verhaal over Simon, een niet aan werkdrift lijdende eigenaar van een eenmanskapperszaak, al snel benieuwd raakt naar een ontknoping moet een tijd geduld oefenen. Dat is geen minpunt. Deze roman moet het vooral hebben van de werking van verwachting, reflectie en berusting. En dat alles in een sobere stijl, zonder pathos en opgelegde dramatiek.
 
Vrijwel parallel aan de beschrijving van de gedachten en beslommeringen van Amsterdammer Simon voltrekt zich een tweede geschiedenis, met als achtergrond een andere tijd en een andere plek. Tussen beide ‘geschiedenissen’ bestaat een verbinding. Beide geschiedenissen hebben hun eigen interessante vertakkingen.
 
Een centraal gegeven in de roman is de vliegramp op Tenerife op 27 maart 1977. Er waren een Nederlands en een Amerikaans passagiersvliegtuig bij betrokken. De ramp, die op een stille manier de kracht is die uiteindelijk gedachten en handelingen van de sleutelpersonages bepaalt, wordt door Bakker behendig met de verhaallijn verweven. Doelmatige research leverde een aantal bijzonderheden op die de beschrijving van de ramp, eigenlijk een verhaal in het verhaal, prettig doen opgaan in het geheel.
 
Verbonden met Tenerife 1977 is een gemis. Simons vader bleek in het verongelukte Nederlandse vliegtuig te zitten. ‘Vader’, het is een begrip waarbij Simon zich weinig kan voorstellen. Hij was ten tijde van de ramp zelfs nog niet geboren. Jarenlang speelde het gemis nauwelijks een rol in zijn leven, maar dan komt op zeker moment toch een kalme stroom van gedachten over vader Cornelis op gang.
 
Opvallend is dat de hoofdpersonages en de bijrollen alle een aandeel hebben in de ingetogen toon van het complete verhaal. Geen aangedikte uitingen van verdriet, geen opgepompte emoties. Dat heeft onder meer als gevolg dat de lezer ruimte krijgt voor zijn eigen verbazing en gedachten. Want De kapperszoon geeft naast een verhaal een exposé van herkenbare menselijke tekortkomingen en verlangens. De persoon van de schepper van dit boek is ook, via het personage van ‘de schrijver’ die Simons kapperszaak frequent bezoekt, immanent verbonden met de geest van het verhaal. Bakker spaart ‘zichzelf’ en zijn niet onsympathieke protagonisten daarbij nauwelijks. Onvermogen en zwakte als bepalende beweegredenen worden niet weggemoffeld. ‘Beweegredenen’ moet dan vooral opgevat worden als redenen om niet te bewegen, om actie achterwege te laten.
 
Deze knap gecomponeerde roman gaat over de onontkoombaarheid van het verleden, de onontkoombaarheid van de waarheid: het doet me denken aan de slotregel van F. Scott Fitzgeralds roman The Great Gatsby:
 
‘So we beat on, boats against the current, borne back ceaselessly into the past.’
 
Ja, en dan die ontknoping. Heel knap uitgesteld. Je voelt hem aankomen, maar hij pakt uiteindelijk toch verrassend uit.
 
Gerbrand Bakker: De kapperszoon, Cossee, Amsterdam 2022, 303 p. ISBN 9789464520019. Distributie Pelckmans Uitgevers

deze pagina printen of opslaan