Vanaf negen jaar
JEUGDBOEKEN NR. 4, APRIL 2022
Joke van Leeuwen: Beginnelingen. De jonge jaren van 24 opmerkelijke mensen uit de hele wereld
door Frauke Pauwels
9+ - Naar nieuw
werk van Joke van Leeuwen is het altijd uitkijken. In haar eigengereide
stijl heeft ze een prikkelend oeuvre opgebouwd met onder meer prentenboeken,
eerstelezersboeken, filosofische fantasieverhalen voor kinderen, poëzie,
non-fictie en literatuur voor volwassenen. Ook haar recente boek Beginnelingen
getuigt van haar eigenzinnige blik, zij het wat anders dan we van haar zijn
gewend.
In
deze informatieve bundel portretteert van Leeuwen ‘de jonge jaren van 24
opmerkelijke mensen uit de hele wereld’. Die korte biografieën zijn bedrieglijk
rechttoe rechtaan: ze wekken de indruk een eenvoudige weergave te zijn van een
selectie gebeurtenissen, ontdaan van literaire franjes. Dat is vooral
opmerkelijk in vergelijking met andere biografische schetsen of, breder,
non-fictie voor jonge lezers, waarin auteurs de voorbije jaren nadrukkelijk een
plek innamen als levendige verteller.
Toch getuigt de keuze van de
mensen en de selectie van feiten en anekdotes uit hun leven van Joke van
Leeuwens unieke blik. Van ‘Ruby Bridges, het meisje dat werd uitgejouwd’, over
‘Anton de Kom, de jongen die achter in de klas moest zitten’ tot ‘Feng Zikai,
de jongen die wist wat hij wilde’, de selectie is opvallend rijk en divers. Veertien
meisjes en tien jongens beschrijft ze, uit alle delen van de wereld. Vaak opent
een stuk met een wat algemenere contextualisering, altijd sluit het af met een
kort portret van de persoon en wat hen zo opmerkelijk heeft gemaakt. Ze streden
voor gelijkheid, waren baanbrekend in kunst, sport of wetenschap, of braken uit
de vaste hokjes die in hun tijd golden.
Vormelijk zijn de 24 portretten
identiek opgebouwd. Tegen een donkerblauwe achtergrond geeft een wereldbol aan
waar de persoon in kwestie is opgegroeid, rechts volgt de ondertitel en een
eenvoudige tekening van een passend voorwerp, aan het einde staat naast een
zwart-wit portret van de volwassen persoon wat biografische informatie in kleur.
Van Leeuwens blik
zit in de details, zoals wanneer ze vertelt dat Wangari Maathai, die later de
Nobelprijs voor de Vrede kreeg, ‘leerde lezen, schrijven en uitgummen in een
school met muren van gedroogde modder, vloeren van gestampte aarde en een
golfplaten dak’. Het belang van dat ‘uitgummen’ kan nauwelijks worden
onderschat. Enkele zinnen verderop schuurt en schrijnt de humor in een zin als
‘ze kregen rekenen en aardrijkskunde, en soms een pak slaag’. In het portret
van Phan Thi Kim Phúc, ‘het meisje dat vluchtte voor napalmbommen’, duidt Van
Leeuwen met een vergelijking krachtig de waarde van spel: ‘De grote kinderen
speelden de oorlog na, alsof ze daarmee hun angst konden veranderen in moed’.
Nergens loopt Van
Leeuwen in de val die veel biografieën voor kinderen kenmerkt: hun grootse
toekomst zit niet reeds in hun kindertijd vervat, al getuigen de geschetste
beginnelingen stuk voor stuk van bijzondere moed, volharding of een afwijkende
visie. Daardoor winnen de portretten aan universaliteit. Wat deze beginnelingen
overkwam, overkomt vele kinderen in gelijkaardige situaties, lijkt het boek te
willen zeggen. Sommigen worden om hun opmerkelijke daden beroemd, anderen
blijven een mens onder de vele mensen.
Wie Beginnelingen begint
met het oog op Joke van Leeuwens kenmerkende stijl zal even moeten wennen:
beeld en tekst lopen niet door elkaar heen zoals in haar overige kinderboeken,
en ook de toon is minder springerig. Dat maakt Beginnelingen niet minder
lezenswaardig. Al wie de wereld maar net begint te begrijpen, vindt hier een
prachtige verzameling medebeginners. Wie dacht de wereld en haar mensen te
hebben begrepen, wordt eraan herinnerd zo veel nog niet te weten.
Joke van Leeuwen: Beginnelingen.
De jonge jaren van 24 opmerkelijke mensen uit de hele wereld, Querido, Amsterdam
2022, 246 p. : ill. ISBN 9789045127354. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan