Vertaald proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2022

Claudio Magris: Zuiderkruis. Drie ware en onwaarschijnlijke levens

door Inge Lanslots

‘Gelukkig is de literatuur, zoals Borges heeft geschreven, niet al te bang voor anachronismen en kan zij personages samenbrengen die een andere tijd betreden, als een acteur die vanuit zijn kleedkamer het toneel op stormt.’  

Zo stelt de extradiëgetische verteller die Claudio Magris (1939) als zijn literair-essayistische alter ego opvoert in Zuiderkruis. Drie ware en onwaarschijnlijke levens. Die verteller ontpopt zich tot een discrete regisseur die het leven van drie historische personages schetst. De drie belanden na wat omzwervingen in Latijns-Amerika, meer bepaald Argentinië en Chili.  
 
In het eerste deel beschrijft die alwetende verteller hoe de Sloveense etnoloog-linguïst en pietje-precies Juan Benigar zich na een tussenstop in Bulgarije en Buenos Aires (1908) zal thuis voelen in het Araucanië. De Sloveense avonturier voelde zich erg verbonden met de natuur. In zijn nieuwe thuisland zal hij twee maal huwen met vooraanstaande inheemse vrouwen, twaalf maal vader worden en er ook begraven worden, naast zijn echtgenotes. Zijn veelal in het Spaans opgestelde geschriften over de inheemse culturen en gebruiken keren wel terug naar het oude continent en worden bewaard in de bibliotheek van Ljubljana. Benigar zag er dan wel uit als een ‘gringo’, een blanke, toch gedroeg hij zich niet superieur en besefte hij dat de westerse beschaving er eigenlijk geen is. Hij ging op in de gebruiken en mythes van Araucanië, van de Mapuche die hij ontleedde als een linguïst. Benigar was een genereus man en werkte graag samen, maar hij was ook radicaal individualistisch, melancholisch en had vage theosofische ideeën die zijn relatie tot de dood bepaalden.
 
De tweede avonturier is de Franse advocaat Orélie-Antoine de Tounens, die op 17 november 1860 de (her)stichting van het Koninkrijk Araucanië (en later ook Patagonië) verkondigde en zich meteen ook tot koning van dat rijk uitriep. Volgens de verteller had hij ‘niets van de lichtheid van de achttiende-eeuwse avonturier met diens scherpe, cynische realiteitszin en nuchtere kennis van de wereld. Orélie [was] een held uit een negentiende-eeuws melodrama, theatraal en karikaturaal, met een hang naar pathos en grote gebaren, op de grens van drama en klucht.’ De Tounens zou zijn rijk verliezen en proberen te heroveren. Zijn dwaasheid is lachwekkend, maar roept ook bewondering op, precies omdat dwazen ‘het botte en wrede harnas van de zogenaamde werkelijkheid’ doorprikken.
 
Ook de Italiaanse Angela Vallese is in de ogen van de verteller een avonturierster. De moedige Salesiaanse zuster wijdde haar leven aan het uitgebuite en onderdrukte indiaanse kunstvolk van Vuurland dat haar voor een pinguïn aanzag, een vergelijking die de non best kon smaken. In een erg onherbergzame streek zette ze zich in met een ongekende generositeit en veerkracht die nog weerklinken in haar verzamelde brieven.
 
Vuurland beschrijft de verteller echter niet alleen door de ogen van Angela Vallese, maar ook door die van Daniele Del Giudice (1949-2021), wiens werken de verteller erg bewondert. De in september overleden Italiaanse auteur slaagt er immers in om natuur-ruimte en tijd-geschiedenis knap met elkaar te verbinden. Magris’ alter ego geeft Del Giudice een prominente plaats in Zuiderkruis. Drie ware en onwaarschijnlijke levens, maar in de driedelige vertelling vind je een indrukwekkend aantal verwijzingen naar literatuur, geschiedenis, mythologie, film… die nooit betuttelend overkomen. Met de typisch meanderende schrijfstijl voert de auteur uit Triëst de lezer mee in het kielzog van drie erg uiteenlopende personages, maar ver-voert hij je dan ook subtiel met zijn eruditie.
 
Claudio Magris: Zuiderkruis. Drie ware en onwaarschijnlijke levens, De Bezige Bij, Amsterdam 2022, 153 p. ISBN 9789403157115. Vertaling van Croce del Sud door Linda Pennings. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan