Vertaald proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2024

Susan Taubes: Treurzang voor Julia

door Katja Feremans

Van de Hongaars-Amerikaanse Susan Taubes (1928-1969) verscheen in 2022 Scheiden, de vertaling van haar tot dan toe enige gepubliceerde roman, Divorcing (1969). Dit is het zowel aangrijpende als humoristische relaas van Sophie Blind. Als dochter, echtgenote, moeder, minnares en schrijfster ligt ze met zichzelf in de knoop. De roman is sterk autobiografisch ondanks het onmogelijke vertelperspectief: Sophie beleeft haar verhaal vanuit het hiernamaals. De dood heeft in Scheiden iets ongedwongens, maar rond die luchthartige toets kwam algauw een zweem van bitterheid te hangen, doordat Susan Taubes amper een week na de publicatie van dit boek zelfmoord pleegde.
 
Treurzang voor Julia schreef ze zes jaar eerder al. Pas in 2023 raakte het manuscript weer uit de vergetelheid. Ook in deze roman heeft Susan Taubes gekozen voor een aparte vertelstem. De ik-figuur houdt naar eigen zeggen het midden tussen een geestelijk wezen, een hemelse vonk en een gevallen engel. Als een parallel bewustzijn is hij in het lichaam van Julia Klopps ingekwartierd. Nu eens meent hij de hoeder te zijn van haar haar ziel, dan weer waant hij zich zowaar haar schepper. Hij bericht over haar en over hun band in vijf bedrijven. Die beslaan Julia’s kindertijd, haar tienerjaren, het huwelijk/moederschap, haar overspel en tot slot haar verdwijning uit het leven van de verteller.
 
Julia groeide op in een landhuis hoog boven een stad met uitzicht op een klein bos en uitgestrekte grasduinen die afliepen naar zee. Vader en moeder Klopps zaten vaak urenlang met de starheid van wassen beelden hun tijd uit tussen hun opgezette dieren in de woonkamer. Het was dan ook vooral de verteller die Julia in de gaten hield en zag hoe ze in haar puberjaren flikflooide met de zoon van de tuinman en haar bejaarde pianoleraar verleidde. Op haar vijftiende werd ze na het kerstbal van de burgemeester ontmaagd door Bruno, een soldaat met verlof. Vervolgens kwam Peter Brody in haar leven, een brave man met een passie voor scheepsbouw. Ze trouwden en kregen na drie dochters ook nog een zoontje.
 
De verteller leefde op gespannen voet met Julia’s vrouwelijkheid. Als ze die uitspeelde om een man het hoofd op hol te brengen, ontsteeg ze namelijk aan zijn invloed. Verder zag hij haar beeld vervagen door het verdriet, de verbittering en de heimelijke onvrede, waaraan ze als echtgenote en moeder ten prooi viel. Zijn ultieme uitweg om haar weer te doen opbloeien, was eerder een wanhoopspoging: ‘Ik zal Julia door Paul Holle doen herleven. Nog eenmaal probeer ik haar tevoorschijn te roepen met de naam van haar geliefde, haar terug te lokken.’ En zo straalde Julia rond haar dertigste heel even nog in het licht van een overspelige hartstocht. Toen die gedoofd was, deemsterde ze volledig weg.
 
Treurzang voor Julia ontleent zijn excentrieke aura aan de paternalistische verteller. Die gelooft dat hij een sturende hand heeft in wat zijn zelfverklaarde pupil overkomt en brengt verslag uit over haar lotgevallen met een cynisch-komisch timbre. Dit alles hoor je bijvoorbeeld in de volgende scène waarin hij de verwikkelingen overdenkt, mocht Julia zich overgeven aan seriële monogamie:
 
‘Ze mag in de loop van de tijd de naam van twintig echtgenoten aannemen, maar welke van de twintig zou ze voor de eeuwigheid dragen? […] Maar bij wie zal ze in het graf liggen wanneer de tijd gekomen is en de naar hun eind gesnelde uren voorgoed verzameld en verzegeld worden in één eeuwigdurend moment? Met het hele zooitje ter aarde besteld in een gemeenschappelijk graf? Peter rechts van haar, Paul links, met Bruno (het bloed van haar maagdelijkheid op zijn geweten!) en nog een stuk of wat onbekende soldaten opgestapeld aan de voet van het graf? Monsterlijk!’
 
Als twee zijden van eenzelfde medaille belanden de verteller en Julia uiteindelijk samen in de wurggreep van de heersende maatschappelijke verwachtingen en genderpatronen. De vaak seksistische oprispingen van de verteller helpen haar niet om los te komen van het toenmalige verstikkende vrouw-aan-de-haard-ideaal. Murw geslagen begraaft Julia haar eigen verzuchting naar een groter en meeslepender bestaan. In die clash zit het eigenlijke drama van deze origineel gebrachte klucht.
 
Susan Taubes: Treurzang voor Julia, Oevers, Zaandam, 2024. 222 p. ISBN: 9789493290846. Vertaling van Lament for Julia door Janneke Van der Meulen. Distributie De Wolken


deze pagina printen of opslaan