Vertaald proza
BOEKEN NR. 6, JUNI 2023
Ia Genberg: De details
door Marlies van Breda
In 2012 debuteerde de Zweedse journaliste
Ia Genberg (1967) met de roman Söta Fredag (Zoete vrijdag). Hoewel zij geroemd werd door
literatuurcritici, bleef zij onbekend bij het grote publiek. Dit veranderde
toen de Augustprijs in 2022 toegekend werd aan haar vierde roman Detaljerna, die als De details in het
Nederlands verscheen.
De details – ontstaan tijdens de coronapandemie – bevat
autobiografische elementen. Net als de ik-vertelster voelde Ia Genberg tijdens
een koortsaanval behoefte om de New
York Trilogie van Auster te herlezen. Net als de ik-vertelster stuitte zij
op de opdracht van haar vriendin, wat – net als bij de ik-vertelster – een
stroom aan herinneringen opriep aan de jaren rondom de millenniumwisseling.
‘We worden
gevormd door de dingen die gebeuren, de plaatsen waarheen we ons begeven, maar
toch het meest, denk ik, door de mensen die een poosje met ons oplopen’, aldus
Genberg in Trouw (11.05.2023). In De details reflecteert de ik-vertelster op vier
relaties die belangrijk waren voor de vorming van haar identiteit: een eerste
liefde, een intense vriendschap, de grote liefde en de moeder-dochterrelatie.
In vier
hoofdstukken waarin telkens één specifieke relatie centraal staat, haalt zij
herinneringen op aan de tijd die ze met Johanna, Niki, Alejandro en Birgitte
doorgebracht heeft. Hoewel de situaties slechts terloops beschreven worden,
krijgt de lezer door het taalgebruik een goed beeld van haar levensloop. Achter
de beschrijving van schijnbaar triviale gebeurtenissen gaan twee existentiële
vragen schuil: Wie ben ik? en Wat is de zin van mijn bestaan?
Het eerste hoofdstuk speelt zich
af in het midden van de jaren 1990. De ik-vertelster heeft een relatie met
Johanna. Zij heeft haar studie opgegeven om schrijfster te worden, Johanna
verzorgt haar en leest haar werk. Zij voeren gesprekken over literatuur in het
algemeen en het werk van hun lievelingsauteur Paul Auster in het bijzonder. Zijn
New York Trilogie staat
symbool voor de relatie tussen de ik-vertelster en Johanna, omdat het toeval een grote rol speelt in
deze romans. Nadat zij de
relatie beëindigd heeft, maakt Johanna furore als presentatrice. In een
paneldiscussie bekent zij dat ze niet van het werk van Auster houdt, wat voor
de ik-vertelster als een ontkenning van haar bestaan voelt.
Het tweede hoofdstuk is het
langste in deze roman. De ik-vertelster herinnert zich het begin van de jaren
1990, toen zij een tijdje in een rommelig eenkamerappartement samenwoonde met
de psychisch labiele Niki, die niet in staat was vriendschappen te onderhouden.
Het boek dat in dit hoofdstuk de rode draad vormt, is Dykungens dotter van Birgitta Trotzig. Het
thema in deze roman is de moeite die het mensen kost om met elkaar in
verbinding te komen. Letterlijk komt dit terug in het ‘verdwijnen’ van Niki en
de moeizame zoektocht die de ik-vertelster op verzoek van Niki’s vader
onderneemt. Als ze haar eindelijk gevonden heeft, ontkent Niki de waarde van hun
vriendschap. Opnieuw voelt de ik-vertelster zich in haar bestaan genegeerd.
Het derde
hoofdstuk speelt zich af rond de millenniumwisseling. De ik-vertelster beëindigt
haar relatie met Kristian, nadat ze tijdens een avondje uit kennis heeft
gemaakt met Alejandro, die als dansende frontman rondreist met een band. De
(intertekstuele) verwijzingen in dit hoofdstuk worden gevormd door het gedicht Estadio
Chile van Victor Jara, de film Happiness en het concentratiekamp
Sobibór. Verwijzingen naar het menselijk lijden en de zoektocht naar
verbinding. Na de millenniumwisseling vraagt Alejandro haar met hem mee te gaan,
maar zij durft niet. Dit betekent het einde van hun relatie. Enkele maanden
later gaat zij naar hem op zoek, omdat ze zwanger is. Eén van de bandleden
vertelt haar dat noch Alejandro’s adres noch zijn echte naam hen bekend is. Hij
was volgens hem één van die mensen ‘die flitsen alleen maar voorbij in je leven’.
Het leven van
Birgitte is gebaseerd op een traumatische ervaring in haar tienerjaren. Ze doet
verwoede pogingen ergens bij te horen en omarmt de alternatieve leefwijzen van
de New Age-beweging. Het zelfhulpboek Niet morgen maar nu symboliseert haar zoektocht naar
zichzelf. Haar psychotische perioden hebben echter ook impact op het leven van
de overige gezinsleden die haar proberen te beschermen. Het vierde hoofdstuk is
het kortste, maar mijns inziens het meest aangrijpende, omdat hierin duidelijk
wordt wat ten grondslag ligt aan de keuzes die de ik-vertelster in haar leven
heeft gemaakt.
De ik-vertelster verstrekt details over de levens van vier personen, maar geeft
daarmee vooral informatie over wie zij is. Het is opvallend dat haar vriendin
Sally de constante is in alle verhalen. Zij verschaft de ik-vertelster de
stabiliteit tijdens haar zoektocht naar zichzelf, waardoor ze erachter komt ‘dat
wat ik zocht juist hier te vinden is, binnen in mezelf […] in het onbestemde
van het dagelijks leven, in de ogen van de mensen die ik tegenkom wanneer ik
mijn blik laat rusten.’
De details
is een zorgvuldig gecomponeerde, in toegankelijke stijl geschreven roman,
waarin gereflecteerd wordt op het belang van vriendschap en de invloed van
relaties op het identiteitsvormingsproces.
Ia Genberg: De details, De Bezige Bij, Amsterdam 2023, 157 p.
ISBN 9789403115023. Vertaling van Detaljerna door Janny Middelbeek-Oortgiesen.
Distributie Standaard Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan