Non-fictie
BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2023
Mary Beard: Keizer van Rome. Heersen over het Romeinse Rijk
door Dieter Wildemauwe
Mary Beard bevindt zich weer op het terrein waar ze zich
het beste voelt. In haar vorige boek, Twaalf Keizers (Athenaeum 2021),
verkende ze hoe de eerste Romeinse Augusti in latere eeuwen afgebeeld en
verbeeld werden. Nu keert ze terug naar de oudheid zelf, van halfweg de eerste
eeuw voor tot 235 na Christus. Wie haar magnum opus SPQR (Athenaeum
2016, 2023) heeft gelezen, weet waarom: toen heette het dat met de toekenning
van het Romeinse burgerschap aan alle vrije inwoners van het rijk een lang
proces van romanisering werd afgerond, nu dat het keizerschap an sich na dat
jaar totaal veranderde. Beide zijn goede redenen om die afbakening te maken en
het is vooral dat laatste waar ze nu op focust. Valt er dan een portret te schetsen
van ‘de’ keizer?
Het lijkt een grove simplificering van bijna 300 jaar soms woelige
geschiedenis, maar dat is het niet. Wie uitzoomt en abstractie maakt van
details, vindt heel wat gelijkenissen. Het geringe onderscheid tussen de traditionele
keizerbustes laat dat al zien: het ging vooral over het verbeelden van continuïteit,
of net niet als de afgezette vorst beter vergeten werd. Voor een moderne
toeschouwer is Caligula geen Marcus Aurelius, maar in de praktijk ging het
wellicht anders. Uit verscheidene bronnen blijkt dat de doorsnee inwoner van het
Imperium Romanum er geen idee van had wie nu eigenlijk keizer was en dat deed
er ook niet toe, als hij maar zorgde voor orde en indien daarom gevraagd een
oordeel velde bij geschillen.
En zo krijgen we een portret in dwarsdoorsnede. Wie vormde
zijn entourage, wie mocht (of moest) aanschuiven aan tafel, waar verbleef hij… Uiteraard
keren veel bekende anekdotes terug, iets wat Mary Beard zelf ook toegeeft. Het
idee voor dit boek is dertig jaar oud en de smeuïgste verhalen kennen we
onderhand al: de vergiftigingsdood van Nero’s halfbroer Britannicus, Caligula
die zijn paard tot consul wil benoemen of Commodus – the gladiator – die met
een afgehakte struisvogelkop de senatoren op de eerste rij van het amfitheater wil
intimideren.
Wel
legt ze hier de verhalen en de traditionele toewijzingen van beelden of
gebouwen naast de bronnen en zoekt ze ook verklaringen. Domitianus vergastte
zijn genodigden ooit op een volledig zwart diner, van eten over bedienden tot
aankleding, maar was dat om hen bang te maken? Of moeten we het filosofischer
bekijken? Elegabalus’ verkleedpartijtjes als vrouw worden nu nog bespot, maar
waren misschien een uiting van zijn genderfluïditeit?
En zo stelt ze vaak het
vastgeroeste beeld vaak bij. Onze kijk op Hadrianus is zwaar beïnvloed door
Marguerite Yourcenar, die er volgens Mary Beard een typisch pacifist uit het
midden van de twintigste eeuw van maakt. Maar met haar blik op Elegabalus is
ook zij een kind van haar tijd. Benieuwd wie haar inzichten over enkele
decennia weer zal bijstellen.
Mary Beard: Keizer van Rome. Heersen over het
Romeinse Rijk, Athenaeum-Polak en Van Gennep, Amsterdam 2023, 456 p. :
ill. ISBN 9789025316655. Vertaling van Emperor of Rome. Ruling the ancient
Roman world. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan