Vanaf twaalf jaar
JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2023
Anna Woltz: De spin en de sleutel
door Frauke Pauwels
12+ -- Met elke
nieuwe roman lijkt ze minder woorden nodig te hebben om nog meer film op te
roepen. In De spin en de sleutel laat Anna Woltz de lezers in korte
hoofdstukken afwisselend meekijken met Elena en Atlas, twee tieners die elk op
hun manier door een moeilijke periode gaan. Atlas, veertien, heeft drie jaar
geleden zijn moeder verloren en gelooft dat hij zijn vader en zus moet
beschermen tegen alle naderende onheil; de dertienjarige Elena veroorzaakt met
haar succesvolle vlogs ‘Leentje fixt alles’ onbedoeld zware ongevallen bij meerdere
kinderen en wordt daardoor het mikpunt van haat en dreigementen.
In de afgelegen
woonst van haar tante probeert ze daaraan te ontkomen, maar aan het verleden
valt niet te ontsnappen. Niet voor haar, en net zomin voor Atlas, zijn zus Kennedy
en zijn vader, met wie Elena’s tante een nieuwe relatie heeft. Hoezeer zij
gevangen zitten in hun verdriet geeft Woltz met mondjesmaat vrij. Knap is hoe
ze elementen uit de huidige maatschappij – long covid, preppers, influencers –
inzet voor een verhaal dat dat eigentijdse ruim overschrijdt: rouw, schuld en
schaamte zijn van alle tijden, de zoektocht van jongeren naar een eigen plek
evenzeer.
De
verhaalopbouw en personages dragen onmiskenbaar de stempel van Woltz: er gaat
veel aandacht naar angst (en andere emoties), en toch blijft alles sprankelen.
In hun taal en verwijzingen zijn de jonge personages schatplichtig aan de
leefwereld van hedendaagse jongeren. Wat eng is, is ‘creepy’, wat schattig is,
‘cute’, en bij een vreemde opmerking ‘verschijnt een denkwolk met een
reusachtige W en een T en een F erin’. Toch klinkt dat nooit tendentieus of geforceerd,
personages zijn nu eenmaal wat gevatter en in zekere zin herkenbaarder dan de
mensen die zij verbeelden.
Terwijl Atlas zichzelf staande probeert te houden met
allerhande feiten, grijpt Elena geregeld terug naar haar faalangsttraining,
maar ‘hoe zinvol is faalangsttraining als je geen eten meer hebt?’. Zij vertegenwoordigt
de stedelijke context waarin voor elk probleem een therapie bestaat en waar digitale
communicatie mensen verbindt. Daaruit put ze geregeld haar beeldtaal: ‘Ik
bedoel: wat ik zie bestaat niet uit pixels. De aarde heeft een geur’. Atlas is
op zijn beurt helemaal verstrikt in de complottheorieën van preppers, die zich
voorbereiden op de ondergang van de wereld. Niet verwonderlijk dus dat hij
onder de indruk geraakt van ‘zonnestorm Elena’. Zet je het allemaal op een
rijtje dan lijkt het bijna té gevat, en (uiteindelijk) té mooi en ‘feelgood’,
maar Woltz’ stijl en knap gedoseerde spanning nemen elk voorbehoud weg en
sleuren de lezer het verhaal in.
Hoezeer verwachtingen en gekende scripts een rol spelen bij
het lezen – en hoe goed Woltz speelt met allusies daarop -- blijkt maar weer
uit kleine misinterpretaties waarop ik mezelf betrapte. Wanneer vrij laat in
het boek Nederland expliciet wordt genoemd, zie ik mezelf losgerukt van het
uitgestrekte natuurlandschap waarin het boek voor mij speelde. Bij het
teruglezen merk ik dat daar geen aanleiding toe was: er is asfalt, een fietspad
zelfs, en toch had het galopperende paard en het verlaten station uit de
openingsscène me naar de setting gelanceerd waarin bijvoorbeeld het weeskind
uit de reeks Anne with an E wordt opgepikt.
Nadeliger is misschien dat de coverillustratie, titel en
typografie van de titel het idee wekten dat ik me aan een fantasyroman moest
verwachten – een heel ander genre dan deze realistische en eigentijdse
psychologische roman. Als dat kan helpen lezers te winnen, is dat mooi
meegenomen, houdt het sommigen tegen, dan zou dat jammer zijn. Gesprekken met
kinderen uit de Leesjury leren hoe ontzettend bepalend die cover voor hen is. De
spin en de sleutel wordt aanbevolen voor lezers vanaf een jaar of elf, maar
laat dat in geen geval de bovengrens zijn.
Anna Woltz: De spin en de sleutel, Querido, Amsterdam 2023,
191 p. ISBN 9789045129655. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan