Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, JULI 2017

Ali Bader: De wolkenmuzikant

door Sigrid Jacobs

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de cover is mooier dan de roman zelf. De flaptekst belooft ons dat De wolkenmuzikant, de laatste roman van de Iraakse auteur Ali Bader, die momenteel in Brussel woont, 'actueel en compromisloos' is. Actueel is de roman in elk geval, maar wat Bader met deze roman bovenal etaleert, is dat het bijeenrakelen van interessante thema’s geen vrijgeleide is naar een goed verhaal.

Nabiel is een cellist die in Irak woont. Sinds het land in de ban is van fundamentalistische islamisten voelt hij zich er niet meer thuis: muziek, waar hij zijn bestaan uit gemaakt heeft, is tot een zonde verworden, hij kan slechts in het geniep van zijn biertjes genieten en ook de pornozenders laten het meer en meer afweten.

Als hij op een dag omringd wordt door salafisten die zijn cello vernielen en hem quasi verplichten geld te pompen in hun organisatie, besluit hij contact te zoeken met mensensmokkelaars om hem naar Europa te vervoeren. Eenmaal in België aangekomen, vraagt hij zich af of dit nu het beloofde land is waar hij zo van droomde.

Nabiel is terechtgekomen in een arme wijk in Brussel, waar vooral migranten wonen; een wijk die er nog erger aan toe is dan zijn oude buurt in Bagdad. Hier voelt hij zich minstens even onbegrepen.   Op zich is er met die verhaallijn van de gedesillusioneerde immigrant niet eens zo heel veel mis, integendeel, indien goed gebracht, kan die korte inhoud aanleiding zijn voor een interessante, actueel uitdagende roman.

Maar daar knelt nu net het schoentje: de inhoud wordt niet goed gebracht. Het hoofdpersonage is niet alleen onsympathiek (sommige lezers houden daarvan, dus tot daaraan toe), hij is ook nog eens ontzettend vlak: cello, porno, bier – en dan heb je het het meeste over hem wel gezegd.

Over zijn zoektocht naar identiteit gaat het enkel in de marge. De roman raakt af en toe interessante thema’s aan (framing van migratie in de media, schizofrene houding van autochtonen ten opzichte van hun land), maar voor je het weet, gaat het toch weer over seks en bier. Misschien is dat een bewust statement van Bader, maar de roman komt daardoor toch vooral vrijblijvend over.   En toch. Af en toe slaagt Bader wonderwel in zijn analyse van de Westerse samenleving. Hier bijvoorbeeld:

'Nabiel glimlachte toen hij de woorden ‘beschaving’ en ‘Congo’ las. Steeds weer het oude koloniale verhaal. […] Het was alsof hij tot een nieuw inzicht in de ironie van de geschiedenis was gekomen, hoe dit verhaal was veranderd van ‘een Belgische soldaat in Congo’ in ‘een nieuw Congo in België’. Wie had er gewonnen? Dat was de ironie van de geschiedenis.'

Misschien is dat ook net het trieste van deze roman, dat je ziet dat het evengoed wel iets had kunnen worden, maar dat het er nooit uit is gekomen. De wolkenmuzikant is 107 pagina’s potentie die nooit ontluikt en in de plaats daarvan een hoogstens middelmatig verhaal voorschotelt dat ook nog eens simplistisch geschreven is. Van een tweemalige winnaar van de Arab Booker Prize mag je toch meer verwachten.

Ali Bader: De wolkenmuzikant, Jurgen Maas Amsterdam, 2017, 107 p. ISBN 9789491921322. Vertaling uit het Arabisch door Richard van Leeuwen. Distributie: EPO

deze pagina printen of opslaan