Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2020

Sami Said: De mens is de mooiste stad

door Len Buggenhout

Je mag er gif op innemen: de actualiteit sluipt na verloop van tijd steeds de literatuur binnen. Aangezien de vluchtelingencrisis een aantal jaar geleden niet uit het nieuws was weg te denken, hoeft het niet te verbazen dat er sindsdien verschillende vluchtelingenromans zijn verschenen. In de meeste gevallen - ik denk bijvoorbeeld aan Materiaalmoeheid (Das Mag 2018) van de Tsjechische auteur Marek Sindelka - gaan deze romans over de vlucht op zich, over de tocht vanuit het moederland naar Europa, en de verschrikkingen en ontberingen die daarmee gepaard gaan.   

In De mens is de mooiste stad slaat de Eritrees-Zweedse schrijver Sami Said net dat stuk van het verhaal over. De met een longaandoening geteisterde San Francisco is al in Zweden aangekomen wanneer het verhaal start. We zullen nooit echt te weten komen hoe precies, maar dat zijn situatie precair is, wordt wel snel duidelijk. Aan San Francisco zal het evenwel niet gelegen hebben: zijn roepnaam staat voor het einddoel dat hij voor ogen heeft. En ook al ziet hij in dat het Scandinavische land geen slechte plek zou zijn om te vertoeven, hij kiest liever zélf zijn bestemming.
 
Deze roman gaat zodoende over het koesteren van hoop. Over het nastreven van ambities en dromen, maar ook over de flinterdunne grens tussen optimisme en naïviteit. San Francisco begrijpt niet dat zijn vrienden zich neerleggen bij hun huidige situatie, terwijl zij op hun beurt niet snappen dat San Francisco per se altijd verder moet. Ook al ziet hun leven er misschien niet uit zoals gehoopt, zo gaat hun mantra, ze zijn in het Westen aangekomen en dat is uiteindelijk toch waar ze naar streefden.  
 
Deze tegenwerpingen drijven San Francisco in zijn hoofd, waar we als lezer postvatten tussen zijn fantasieën en visioenen. In die zin is het soms ronduit grappig, bijvoorbeeld als je hem hoort verkondigen hoe hij verder westwaarts naar Denemarken wil gaan: 'Misschien vriest de Sont in de winter wel dicht en kun je dan stiekem naar de overkant lopen, suggereerde ik. Ooit. Op de een of andere manier.’ Het verhaal krijgt hierdoor de allure van een sprookje, vertederend en vol verbeelding, ook al slaat de slinger soms door en durft de auteur in zijn associaties af en toe bijzonder wazig te worden.  
 
Tegelijk schuilt er ook een pijnlijke waarheid in zijn verhaal. Hoe hard hij ook strijdt tegen de moedeloosheid van de anderen, hij heeft hun hulp wel nodig. Hij vraagt hun om geld, hij rekent op een plekje in de zetel voor onderdak, hij verwacht van hen dat ze hun goede contacten met hem delen. Na verloop van tijd krijgt dit iets ergerlijks: het optimisme prediken, maar verder wel de minst ondernemende van alle karakters blijken te zijn.  
 
De mens is de mooiste stad is de derde roman van Said en de eerste die vertaald is naar het Nederlands. Hij bevat tal van mooie scènes en boeiende conversaties, maar de luchthartigheid slaat net iets te regelmatig door naar onduidelijkheid, zowel op het vlak van ideeën als van historische referenties.
 
Sami Said: De mens is de mooiste stad, De Geus, Amsterdam 2020, 393 p. Vertaling van Människan är den vackraste staden door Janny Middelbeek-Oortgiesen. ISBN 9789044542165. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan