Poëzie

BOEKEN NR. 6, JUNI 2022

Siel Verhanneman: Wat nu met het licht dat binnenvalt. Gedichten

door Dirk De Geest

Siel Verhanneman is bijzonder productief. De jonge schrijfster heeft al een paar dichtbundels op haar naam, een roman en verhalen. Daarvoor boekte zij al een groot succes als instagramdichter, met werk dat eerst in eigen beheer verscheen maar al snel door de literaire wereld werd omarmd. Met haar derde bundel maakt ze nu de overstap naar een in Nederland gevestigde uitgeverij.  

Wat nu met het licht dat binnenvalt ligt helemaal in het verlengde van het eerdere werk, waarin de dood een cruciale rol speelt. De bundel opent met een imposante reeks waarin het beeld van de dode vader wordt opgeroepen door het oog van de dochter. De kier waardoor zij kijkt wordt een symbool voor de vertekening die met traumatische ervaringen gepaard gaat. Ook de spanning tussen de starheid van de dood en de illusie dat de overledene plots terug levend kan worden is een motief dat wel vaker terugkeert. Het zijn meteen ook typische voorbeelden van de manier waarop Verhanneman visuele impressies neerzet die de lezer (en de wereld die in het vers wordt opgeroepen) onweerstaanbaar meevoeren. De dood verandert immers het leven van de hoofdpersoon. Het lyrische ik heeft ook nog eens een zus moeten afgeven, en als gevolg daarvan overheerst een hypochondrische angst die ook de partner en de omgeving lijken te besmetten. Niet alleen de herinnering, ook het actuele bestaan wordt gedomineerd door een besef van ultieme kwetsbaarheid.
 
De tweede afdeling van de bundel roept die broosheid op via uiteenlopende soorten verzen. Sommige teksten zijn nadrukkelijk autobiografisch (met bijvoorbeeld herinneringen aan de kindertijd die in het licht van het heden hun onschuld verliezen en macabere voortekens worden), andere gedichten zijn geïnspireerd op werk van plastische kunstenaars. Intrigerend zijn hier vooral bepaalde leidmotieven: een ervan is de slapeloosheid van het ik, die scherp contrasteert met de slapende partner voor wie de nacht wel degelijk heilzaam kan zijn in plaats van beangstigend. Het lyrische ik probeert zich te verschuilen achter de personages op schilderijen maar slaagt daar slechts heel gedeeltelijk in. Even revelerend zijn de pogingen om, haast op een dwangmatige wijze, controle over de situatie te verwerven door rekensommen of ‘magische’ formules: het zijn voor iedereen herkenbare strategieën, maar ze worden hier wel tot tragische proporties uitvergroot.
 
De slotafdeling biedt een climax van die thematiek maar heeft tegelijk een enigszins louterend effect. Aan de ene kant is er de onzekerheid over de lichamelijke en psychische gezondheid en de vrees dat de ‘jongen naast mij’ hiermee niet langer zal kunnen omgaan. Het is een angst die zich ent op de al bestaande obsessies en angsten en die het ik nog verder dreigt te ondermijnen. Aan de andere kant alluderen de laatste gedichten op het ontstaan van ‘nieuw leven’ (zoals de titel van de afdeling luidt), een dochter op wie het ik al haar dromen projecteert. Misschien komt alles toch nog goed, al zijn die positieve klanken slechts bescheiden in verhouding tot de uitvoerige mislukkingen. De bundel heeft daardoor een open einde.  
 
Verhanneman gebruikt duidelijk haar eigen achtergrond en haar eigen aanvoelen, maar in haar beste gedichten kan ze die autobiografische trauma’s omzetten in een haast tastbare en ook voor buitenstaanders erg herkenbare poëzie. In die zin is deze bundel duidelijk een vooruitgang ten opzichte van het soms aarzelende vroegere werk. Literair bevat de bundel alleszins een aantal hoogstaande gedichten, al blijft de instagram-achtergrond nog steeds merkbaar aanwezig en ontbreekt sommige fragmenten aan densiteit en precisie. Een wat selectievere en strengere blik – of, om met Van Ostaijen te spreken, wat meer ‘kelder’ – zou deze poëzie alleszins verder ten goede komen. (En een betere eindredacteur had ook wel onhandige of foutieve formuleringen mogen wegwerken.)
 
Siel Verhanneman: Wat nu met het licht dat binnenvalt. Gedichten, De Arbeiderspers, Amsterdam 2022, 69 p. ISBN 9789029544108. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan