Poëzie

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2023

Willem-Jan Otten: Diepe eb. Vijftig jaar dichter, vijftig gedichten

door Dirk De Geest

In 1973 verscheen Een zwaluw vol zaagsel (Querido), de bundel waarmee Willem Jan Otten als dichter debuteerde. Een halve eeuw later maakt de schrijver de balans op van zijn dichterschap met een kleine keuze uit zijn ondertussen omvangrijke oeuvre. De meeste gedichten zijn geselecteerd uit de afgelopen kwarteeuw, al zijn ook een paar vroege vogels opgenomen. Hoe dan ook heeft de dichter niet gekozen voor een chronologisch overzicht van zijn oeuvre, maar integendeel alle gedichten opgenomen in een nieuw thematisch verband. Daarmee belicht hij vooral de samenhang van zijn dichterschap, eerder dan de ontwikkelingen die andere lezers daarin misschien zouden onderkennen.  

Dat wordt extra onderstreept doordat de bundel opent en wordt afgesloten met het gedicht ‘De schaatser’ uit Eindaugustuswind (Van Oorschot 1998); de eerste versie is de oorspronkelijke, de tweede een herschrijving die het gedicht omzet in de tegenwoordige tijd (en zo zelfs de gedachte van een afsluiting weigert). Het is een vers dat programmatisch de magie van het dichterschap illustreert, met de schaatsenrijder die figuren neerzet maar ook het wak en de mysterieuze diepte kent. De dichter als een alter ego brengt verbaal dat ‘diepe eb’ in kaart. Die zoektocht naar een diepere betekenis achter de waarneembare werkelijkheid heeft in het geval van Otten overigens geleid tot een religieuze bekering; het symbolische uitgangspunt heeft daardoor de contouren gekregen van een transcendente blik en van ervaringen die lijken op de zingeving van de mystiek. Waarnemingen openen zo de blik naar een diepere zin, en hetzelfde geldt voor de ontmoetingen met mensen. De geliefde en de moeder krijgen in deze bloemlezing in die zin contouren die een realistisch portret ver overschrijden. Ze incarneren de zorg, de goedheid en de liefde (die zowel zinnelijk als zuiver is).
 
Dat symbolistische traject, dat als het ware de hoogte en de diepte zoekt achter het waarneembare aardse oppervlak, wordt verbonden met het motief van het leven als een reis. Het is geen toeval dat de bloemlezing opent met een motto dat verwijst naar Odysseus; de Griekse held en zijn omzwervingen duiken ook verderop meermaals op. Op die manier legt Otten een verband tussen de mythische held uit de Griekse oudheid enerzijds en de lotgevallen van de eigentijdse mens anderzijds. De reis staat vanzelfsprekend symbool voor de levensgang, en daardoor ook voor het wisselspel van heden, verleden en toekomst: de tijd is inderdaad een van de belangrijkste thema’s in Ottens oeuvre. De dichter heeft het vaak over de toekomst, het project dat niet vaststaat maar net de horizon bepaalt van onze vrijheid. Op een groter niveau is er het besef van onze tijdelijkheid, iets wat de aanleiding vormt voor een aantal indrukwekkende rouwgedichten. Het afscheid krijgt daar iets onherroepelijks maar tegelijk is het nooit echt definitief. Mensen leven voort in de herinneringen en de verhalen van hun geliefden, en vooral in het recente werk is de eindbestemming in religieuze zin een constante troostrijke gedachte.
 
De poëtische kracht van Otten ligt niet enkel in de indringende manier waarop hij existentiële thema’s naar voren weet te brengen, maar ook en vooral in de wijze waarop hij de taal kan opladen met suggestieve betekenissen. Ritme en functionele enjambementen spelen daarbij een grote rol, maar vooral het beeld wordt ingezet om een symbolische laag aan het gewone taalgebruik toe te voegen. In de loop der jaren is dat meesterschap enkel groter geworden, en deze fraaie selectie laat daarvan prachtige staaltjes zien. Dit is een boekje om te koesteren.  
 
Willem-Jan Otten: Diepe eb. Vijftig jaar dichter, vijftig gedichten, Van Oorschot, Amsterdam 2022, 67 p. ISBN 9789028222045. Distributie Elkedag Boeken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri