Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 1, JANUARI 2021

Rindert Kromhout: De naam van mijn vader

door Henk van Viegen

15+ - In dit slotdeel van de met Een Mann gestarte, driedelige, geromantiseerde biografie van Klaus Mann beginnen we in 1945. De jaren die liggen tussen het slot van het tweede deel, En ik was zijn held, dat zich in het begin van de jaren 1930 afspeelt, en dit verhaalheden worden overbrugd met een aloude verteltruc: Klaus wordt door een medesoldaat van de Amerikaanse troepen verleid om over zijn leven te verhalen. De epiloog speelt in 1949, het jaar van Klaus Manns zelfmoord.   

Klaus is in dienst getreden van het Amerikaanse leger en krijgt de opdracht voor het legertijdschrift Stars and Stripes te schrijven over hoe Duitsland er aan toe is meteen na de oorlog. Hij moet vanuit Italië via Oostenrijk naar zijn oude woonplaats München reizen en opschrijven wat hij onderweg ziet. Een medesoldaat, John Tewksbury, zal hem als fotograaf vergezellen. Ze komen op interessante, nagenoeg allemaal deprimerende plekken voor Klaus: het Mozarthuis in Salzburg, Hitlers buitenhuis in Berchtesgaden, Augsburg (waar ze getuige zijn van een interview met Göring), en concentratiekamp Dachau. Het levert ook mooie inkijkjes op in hoe de mensen hun positie aan het bepalen zijn in de nieuwe werkelijkheid.
 
Aanvankelijk is deze John vooral geïnteresseerd in Klaus’ vader Thomas, een van de hoofdmotieven in het leven van Klaus. ‘Daar gaan we weer’, hoor je hem denken, altijd weer in de schaduw van de tovenaar, zoals Thomas in de familie genoemd wordt. Gaandeweg echter zie je Tewksbury in de ban raken van Klaus’ geschiedenis, de twee mannen worden in deze korte maar intensieve periode echte vrienden. Het brengt John zelfs tot de opmerkelijke uitspraak: ‘...zo langzamerhand begint voor mij “Klaus, de zoon van mijn held Thomas Mann” te veranderen in “Thomas Mann, de vader van mijn held Klaus”.’ Maar Klaus lijkt er zijn zelfvertrouwen niet mee te kunnen opkrikken. Ook herhaaldelijk afgegeven positieve signalen van anderen kunnen hem niet van zijn doemdenken afhelpen, en, zoals bij veel verslaafden het geval is, ook niet van zijn overmatige drank- en drugsgebruik. Zelfs een echt liefdevolle relatie weet Klaus te verpesten.
 
Een en ander wordt versterkt door de ontvangst die hem ten deel valt in zijn oude woonplaats München. Hij wordt nog net geen verrader genoemd, maar veel scheelt het niet. Immers: de bijna voltallige familie Mann was gevlucht in plaats van, al dan niet ondergronds, in verzet te gaan tegen de nazi’s. Het schitterende huis van de Manns, in de oorlog gebruikt als kraamplaats voor ariërs, is een bouwval. De beschrijving van dat huis vindt een mooie spiegeling in die van het buitensporige, en meteen tot ruïne gevandaliseerde en geplunderde buitenhuis van Hitler.  
 
Kromhout heeft na zijn trilogie over de Bloomsbury-groep met dit boek opnieuw een opmerkelijke trilogie afgeleverd die speelt in een kunstenaars/schrijversmilieu. Als je belangstelling vooral gericht is op het schrijven, dan zul je het tweede deel, En ik was zijn held, het interessantst vinden. Hierin zie je Klaus worstelen met het vinden van een uitgever, met het gemak waarmee zijn vader in Duitsland uitgegeven wordt en met het feit dat hij feitelijk meer heeft met het schrijverschap van zijn oom Heinrich, die veel eerder dan Thomas partij kiest tegen het nazisme. Uiteindelijk verzet Thomas Mann zich ook openlijk tegen de nazi’s, waardoor zijn werk in de ban gedaan wordt. De boeken van de Manns belandden uiteraard op de brandstapel.
 
In dit derde deel wordt wellicht iets te veel herhaald uit of gevarieerd op deel twee: Klaus’ pogingen om af te kicken, zijn ouder wordende lijf, de geldnood, de jaloezie op zijn vader. Net als in deel twee probeert Klaus weliswaar een tijdschrift van de grond te krijgen, en hij weet ook grote schrijvers te strikken, maar een en ander wordt snel afgehandeld. Zijn neergang als schrijver wordt kort beschreven: de aandacht voor zijn boek Mefisto wordt overschaduwd door de aanval op de nazi’s door Thomas Mann; het boek krijgt ook geen Amerikaanse vertaling. De nadruk ligt op Klaus’ ontheemding, zowel in de VS als in Duitsland. Schrijnend is het, en mooi verteld, dat ook in de VS Klaus’ homoseksualiteit een negatief punt van belang is. Hij moet die ontkennen om de Amerikaanse nationaliteit te verkrijgen en in dienst te komen.
 
Dit is een interessante trilogie, zeker voor volwassenen, de vraagt blijft of ook dit laatste deel jonge lezers (de doelgroep) zal weten te trekken. Aan de omslagen van de drie boeken valt op dit punt niets af te lezen. En de ene bibliotheek plaatst ze bij de jeugdboeken, de andere bij de volwassenenromans.
 
Rindert Kromhout: De naam van mijn vader, Leopold, Amsterdam 2020, 151 p. ISBN 9789025880156. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan