Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2021

Jacqueline Woodson: Brown girl dreaming

door Jen de Groeve

15+ -  

‘Ik word geboren op een dinsdag
In het universiteitsziekenhuis van
Columbus, Ohio,
VS –
Een land gevangen
 
Tussen Zwart en Wit.’
 
Zo opent Brown girl dreaming, Jacqueline Woodsons levensverhaal, dat begint op 12 februari 1963. Een verhaal dat wortelt in de geschiedenis van haar betovergrootouders, die als slaven het land van anderen bewerkten, ‘omhoogkeken en / de gespiegelde hemelconstellatie volgden / naar de vrijheid.’ Als Jacqueline geboren wordt, in 1963, kunnen bruine kinderen als zij wettelijk gezien vrij opgroeien, alhoewel: ‘Vrouw, Negro’ staat er op haar geboorteakte en 1963 is het jaar waarin Marten Luther King zijn beroemde ‘I have a dream’-rede houdt, het jaar ook waarin Malcolm X oproept tot revolutie. De namen van Rosa Parks en Ruby Bridges gaan de geschiedenis in voor hun moedige, stille verzet tegen de segregatiewetten. Jacqueline Woodson groeit op in de context van een nog door en door racistisch Amerika met een droom om de wereld te veranderen met haar pen.
 
Haar vader wilde dat ze net als hij Jack zou gaan heten – de naam was goed genoeg voor hem, dus ook voor haar --, maar haar moeder maakte er Jacqueline van, ‘voor het geval dat / ik opgroeide en iets wilde dat langer was / en verder weg van / Jack.’ In klare vrije verzen en hoofdstukjes van maximum twee pagina’s verbindt Woodson gebeurtenissen uit haar kinderjaren, toen ze vanuit Ohio naar South Carolina bij haar grootouders ging wonen, met gebalde reflecties op het leven in een zuidelijke, racistische context, waar de opheffing van de segregatiewetten, bedongen in de Civil Rights Act van 1866, nog lang niet verworven was.  
 
‘Meer dan honderd jaar verder, zegt mijn opa,
En we vechten nog steeds voor het vrije leven
Dat we zouden moeten leven.’
 
Er zijn trainingen voor gekleurde mensen in kelders en achterkamertjes, waarin ze leren hoe het Zuiden te veranderen zonder geweld, hoe zich niet te laten raken door de kwaadaardige omgeving, hun angst weg te slikken om hun fundamentele rechten af te dwingen. Ook al is ze nog een kind, ook al verliest ze zich nog in spel en vrolijkheid, er is een oorlog in het zuiden en ze neemt er hoe dan ook aan deel. Het is de beslissing van haar moeder om naar New York te verhuizen, die maakt dat ze weg van het repressieve zuiden, dat niettemin haar thuis was, haar leven kan uitbouwen.
 
Brown girl dreaming is een gefragmenteerd verhaal dat als het ware uit snapshots uit Woodsons leven bestaat. Ze zijn anekdotisch, vaak grappig, maar soms ook scherp; de realiteit is immers bikkelhard. De vorm van het vrije vers is welgekozen, want in zijn beknoptheid heeft hij een grote intensiteit. Woodson verruimt voortdurend de blik van het persoonlijke naar het universele, en diept zo de observaties en de emoties uit. Deze vertelling van een kind dat haar eigen stem en haar levensdoel vindt, is tegelijk het verhaal van generaties Afro-Amerikanen. Eenvoudig, maar krachtig en doeltreffend gesteld.
 
‘Verzinnend wat ik niet begreep
Of verstond […]
 
Dan laat ik de verhalen leven
In mijn hoofd, opnieuw en opnieuw
Totdat de echte wereld vervaagt tot
Slaapliedjes van krekels
En mijn eigen dromen.’
 
‘A gift to all who read it’, was de weloverwogen, lovende commentaar van de jury van The National Book Award 2014:
 
‘Using words that sing with both the complexity and simplicity of a symphony, and memories that both sting and inspire, Jacqueline Woodson’s Brown Girl Dreaming is an intimate journey of victory, sorrow, and discovery. Sharp social commentary of a country’s struggle to live up to its ideals, an honest portrayal of the strength of family, and the delicate blossoming of a young writer make this memoir in verse a gift to all who read it.’
 
Jacqueline Woodson heeft een omvangrijk oeuvre van kinderboeken- en young-adultromans en een al even indrukwekkend palmares van literaire prijzen. De Hans Christian Andersen Award, De Astrid Lindgren Memorial Award, The National Book Award (voor Brown Girl Dreaming), vier maal The Newbery Honor (waaronder ook voor Brown Girl Dreaming)… om maar de bekendste te noemen. Vertalingen in het Nederlands zijn er nauwelijks, maar misschien komt daar wel verandering in. Behalve Brown girl dreaming verscheen dit jaar ook het prentenboek De dag dat jij begint en in december verschijnt bij Volt een herdruk van de tienerroman Blijf zachtjes bij mij, die in 2002 door de onvolprezen uitgeverij Facet als eerste Nederlandse vertaling van deze schrijfster op de markt was gebracht.
 
Jacqueline Woodson: Brown girl dreaming, Volt, Amsterdam 2021, 344 p. : ill. ISBN 9789021425962. Vertaling van Brown Girl Dreaming door Tirsa With. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan