Adolescenten

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2021

Joan de Ruijter: Lupus

door Martina van der Logt

5+ - Tot haar grote verbazing wint Puck van Millingen een essaywedstrijd en bemachtigt daarmee een gewilde toelatingsplek tot de prestigieuze filosofie-universiteit Rousseau. Ze heeft net haar eerste liefde, Amin, leren kennen, maar desondanks besluit Puck het avontuur aan te gaan en ze vertrekt naar Spanje. Op de universiteit ontmoet ze nieuwe vrienden en geniet van het vrije studentenleven. Al snel blijkt echter dat er op Rousseau sprake is van een machtsstrijd tussen de rector magnificus en een belangrijke docerende filosoof. Puck raakt verstrengeld in het machtsspel en weet niet hoe ze zich uit de situatie kan redden. Ze besluit te vluchten. In haar vlucht leert Puck zichzelf kennen en wat zij belangrijk vindt. Ze leert waar ze voor wil strijden en besluit tot actie over te gaan.  

Met de dikke pil Lupus debuteert Joan de Ruijter in het jeugdliteraire veld. In de omslag van de opvallende felblauwe kaft lezen we dat De Ruijter het boek heeft geschreven om aan te laten sluiten bij de theoretische introductie van filosofie, Denken over democratie (Lemniscaat 2021). De komende jaren zal dat boek gebruikt worden om havo-leerlingen voor te bereiden op het eindexamen filosofie. Een boek waar Joan de Ruijter zelf mede auteur van is. De kaft van Denken over democratie en de kaft van Lupus zijn op dezelfde manier vormgegeven. Ook de inhoud van Denken voor democratie is in Lupus in verhalend ontwerp terug te vinden.
 
Theorie en literatuur in symbiose. Een erg mooi idee. Boeken versterken de opgedane kennis en de opgedane kennis versterkt de leeservaring. Echter, op het moment dat een boek toegeschreven wordt op de theorie, wordt het verhaal vaak tekort gedaan. Zo is het volgens mij ook bij Lupus. Guus Kuijer schreef het ooit heel mooi op in het hoofdstuk ‘Twee Robinsons’ in Het geminachte kind (De Arbeiderspers 1982): ‘Schrijver zijn en opvoeder zijn zitten elkaar in de weg. Hoe kun je schrijven als je aan het opvoeden bent? Aan het groot ‘brengen’. Grootbrengen is een tactiek, een opzettelijke, bedachte activiteit. Literatuur is terreinverkenning van een schrijver, geen wegwijsbord.’ Ruil opvoeder en opvoeden in voor onderwijzer en onderwijzen en je begrijpt hopelijk waar ik naartoe wil.
 
Als personage is Puck de belichaming van Generatie Z, ogenschijnlijk geschreven om deze generatie jongeren aan te spreken. Puck is een havo-scholiere met dyslexie en het helaas vaak bijbehorende minderwaardigheidscomplex. Op twaalfjarige leeftijd is ze haar moeder verloren aan kanker en ze mist een moederfiguur in haar leven. Ze heeft een multiculturele achtergrond. Ook is ze veganistisch, omwille van het milieu en dierenwelzijn en later leren we dat ze biseksueel is. Puck weet, hoewel ze met haar essay een plekje verwierf op de prestigieuze filosofie-universiteit Rousseau, weinig over filosofie.
 
Met dit laatste is Puck een volledige representant van de beoogde lezer. Dat is handig, want zo kunnen de andere personages, met kennis van filosofie, haar als peers onderwijzen over het filosofisch gedachtegoed. Door middel van grappige en politiek geëngageerde dialogen weet De Ruijter de taaie stof luchtig over te brengen en te vertalen naar de belevingswereld van de lezers. Een knappe vondst. De Ruijter trekt het verwerken van de filosofie echter op momenten te ver door. Sommige dialogen en situaties in het boek staan te ver buiten de vaste verhaallijn. Het zijn kleine zijsprongen die gezocht overkomen. Op die momenten wordt de filosofie methode Denken over democratie duidelijk zichtbaar. Het haalt de vaart uit het verhaal en leidt af.
 
Lupus is een onderhoudend en spannend verhaal dat alle elementen bezit om de jonge lezer te intrigeren. Loskomen van je ouders, ontluikende liefde, seksuele ontdekkingstocht, politieke engagement, studeren, drugs en alcohol. De schrijfster haalt bovendien alles uit de kast om het aantrekkelijk te maken voor die lezer. Leuke kopjes voor de hoofdstukken á la Friends (‘The one where…’), popculturele verwijzingen. Een playlist met QR-code naar de liedjes om de hoofdstukken te begeleiden. Dat alles verweven tot een thriller én filosofie-handleiding in één. Het is te veel van alles. De Ruijter lijkt in Lupus twee meesters te dienen. Aan de ene kant wil zij een spannend verhaal schrijven voor de lezer. Aan de andere kant wil ze haar Denken over democratie verwerken in het verhaal en de theorie aan de man brengen, by any means necessary.
 
Tegen het einde van het boek pas weet De Ruijter de balans tussen beide meesters te vinden. In het deel ‘Anarchie’ word je als lezer meegevoerd in de emotionele en seksuele ontwikkeling van Puck, maar leer je daarnaast stiekem ook veel over anarchisme, democratie en verzet zonder dat het afleidt van het verhaal. In dit deel voelt het natuurlijk aan. Had De Ruijter iets minder vastgehouden aan haar theorie en was ze voor het verhaal gegaan, dan denk ik dat Lupus beter uit de verf zou zijn gekomen. Als literatuur terreinverkenning is van een schrijver en geen wegwijsbord, zoals Guus Kuijer zegt, dan heeft De Ruijter haar onderwijshart te veel de route laten bepalen. De volgende keer zie ik graag de schrijver aan het stuur.
 
Joan de Ruijter: Lupus, Lemniscaat, Rotterdam 2021 491 P. ISBN 9789047713272

deze pagina printen of opslaan