Nederlands proza
BOEKEN NR. 5, MEI 2023
Jan Vanriet: Bloot verder
door Carl De Strycker
De autobiografische roman Bloot verder lijkt na de
memoires Radeloos
geluk en de roman Rovers
het derde deel en tegelijk het hoogtepunt van een maatschappijkritische
literaire trilogie. Jan Vanriet combineert in dit nieuwe boek herinneringen en
anekdotes uit de eigen carrière met een kritische blik op de wereld van
gisteren en vandaag tot een van de meest merkwaardige en boeiendste autofictionele
teksten van de laatste tijd. Dat het hier om een nauwelijks verholen
sleutelroman gaat, blijkt uit de coverafbeelding (een portret de auteur zelf)
en de in het boek opgenomen foto’s van Vanriet, zijn echtgenote of documenten
uit zijn archief, maar ook door de bij naam genoemde personen en de herkenbare personages.
Zelf heeft het dubbeltalent Vanriet zich voor deze vertelling opgesplitst in de
dichter Gaston Boesmans en de schilder Louis Zoethout (het hoofdpersonage in Rovers)
– duidelijk twee zielen in een borst.
Boesmans besluit om lichter te
gaan leven en zijn archief op te ruimen. Dat is het vertrekpunt voor het
oprakelen van een aantal herinneringen: er worden brieven uitgelicht die een
inkijk geven in het gekonkel in de literaire wereld, maar ook een aantal voor
de eigen ontwikkeling belangrijke ontmoetingen in het kunstenaarsmilieu wordt
gememoreerd. Dat alles wordt gelardeerd met overdenkingen over vandaag. Actuele
kwesties komen aan bod zoals de vraag hoe wij met ons cultureel erfgoed omgaan,
de discussie of schilderijen in theater vervangen mogen worden, populaire
cultuur, covid, en de politieke en maatschappelijke reactie op de invasie in
Oekraïne. Daarover wordt nagedacht, en gediscussieerd tussen de schrijver en de
schilder.
Natuurlijk
is de paradox van dit boek dat de auteur die zich wil ontdoen van zijn verleden
er net daardoor opnieuw mee geconfronteerd wordt. De roman zelf wordt een
metafoor voor het geheugen: een selectie van wat belangrijk genoeg geacht
wordt, is hier nu bewaard. In die zin moet ook de titel begrepen worden: op die
manier kan het hoofdpersonage, zich ontdaan van alle ballast, weer verder, maar
tegelijk heeft hij zich wel volledig bloot gegeven, wat suggereert dat hier
onder het mom van fictie de naakte waarheid is gezegd. Dat grandioze spel met
vergeten en onthouden, met de afsplitsingen van de eigen persoon, en met feit
en fictie, maakt van Bloot verder een van de slimste autobiografische
romans van de laatste tijd.
Jan Vanriet: Bloot verder. Borgerhoff & Lambrigts, Gent 2023, 328
p. ISBN 9789463939966
deze pagina printen of opslaan