Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2025

Patrick Ness, Tim Miller: Het leven van een hagedis van niks

door Jan Van Coillie

9+ - Patrick Ness is een van de bekendste Britse jeugdauteurs. Hij kreeg onder meer twee keer de Carnegie Medal, de hoogste kinderboekenprijs van Engeland. Vooral zijn SF-trilogie Chaos (Moon 2013) en zijn adolescentenroman Zeven minuten na middernacht maakten grote indruk.
 
Het leven van een hagedis van niks mikt op een veel jongere doelgroep en is ook van een compleet andere aard dan zijn bekende romans voor de jeugd. Het boek, dat aangekondigd wordt als het eerste deel van een nieuwe serie, ligt helemaal in de lijn van populaire reeksen als De waanzinnige Boomhut of Het leven van een Loser. Ook hier nemen de illustraties meer ruimte in dan de tekst, bevatten die illustraties veel elementen uit strips zoals tekstballonnen en vet of groot gedrukte woorden die daardoor extra nadruk krijgen en gaat het verhaal alle kanten uit, gestuwd door prettig gestoorde humor. Meer van hetzelfde denk je dus, maar dat is zonder de verbeeldingskracht van Patrick Ness gerekend. Hij slaagt erin op een heel eigen manier absurde humor te mengen met herkenbare emoties en speels verwerkte maar belangrijke levenslessen. Dat doet hij in zo’n creatieve taal dat je je kostelijk amuseert.
 
Hoofdpersonage is de buitengewoon grote en sterke hagedis Zack, die tegen wil en dank een held wordt. Het begint allemaal fout wanneer hij en zijn twee beste vrienden Daniël en Alicia van het schoolhoofd de vervelende taak krijgen medeleerlingen zonder pasje te bekeuren. Als ze dat proberen bij Pelicarnassus, de gemeenste pestkop van de school, loopt het helemaal uit de hand. Zack duwt de pelikaan omver, moet zich vervolgens van de directeur publiekelijk excuseren, maar haalt zich toch de wraak van de onverlaat op de hals. Die wraak brengt de hele school in gevaar, maar als de nood het hoogst is, komt Zacks heldenmoed naar boven. Daarbij krijgt hij natuurlijk de hulp van zijn vrienden en van de blinde, maar wijze buizerd Miel (uit te spreken op zijn Frans als honing).
 
Tot zover het verhaal. Dat wordt echter met een rotvaart verteld en op zo’n typisch Britse, flegmatieke manier, gekruid met absurde humor, dat je al snel wordt meegesleurd in een draaikolk van kolderieke wendingen, waarbij je van de ene verrassing in de andere tuimelt. Wat te denken van de zin ‘Zack trok de pijp van zijn korte broek omhoog om te zien of zijn knie en Frankrijk ongedeerd waren.’ In een voetnoot belooft de verteller later nog op het verhaal van Frankrijk en Zacks knie terug te komen: ‘Dat is, zoals wetenschappers zouden zeggen, “behoorlijk maf”. Wat verder blijkt dat het niet zomaar om een soort moedervlek in de vorm van Frankrijk gaat, maar echt om het land Frankrijk dat door een toverspreuk in miniatuur op de knie van Zacks voorouder belandde, met inwoners en al. Dat heeft nadelen, maar zorgt wel voor lekkere kaas. En als Frankrijk aangevallen wordt (door Pelicarnassus) gaat het leger met gevechtsvliegtuigen in de verdediging, alles in mini-formaat. Of wat te denken van het schoolhoofd, een het goed menende wombat met een gepantserde kont, die op het eind de redding betekent voor Jack, zijn vrienden en de school.
 
Het absurde verhaal heeft ook een emotionele laag. Zack wordt geterroriseerd door een grote zwarte hond, die op een dag opdook en niet meer van de zijde van zijn moeder week. Een originele en krachtige metafoor voor de depressie die om zijn moeder heen hangt als een donkere wolk. Hoe raak Ness de emoties en karakters weet te treffen, blijkt ook uit de typeringen van de belangrijkste personages: ‘Dit was Daniël in een hagedisvormige notendop: een minipakketje chaos, vol met grappen en vrolijkheid, maar hij was ook, als je hem de kans gaf, heel erg goed in vrienden zijn.’ Of over Zack: ‘Typisch Zack’ […] ‘altijd voorzichtiger dan alle anderen. Altijd aan het nadenken over hoe je moet zijn.’
 
Voor de levenslessen zorgt vooral de blinde buizerd Miel, die zijn wijsheden luidkeels schreeuwt (altijd in hoofdletters), maar beleefd als hij is, zich daarvoor geregeld excuseert. Volgens Daniël praat hij ‘als een oud iemand’, doordacht, een tikje hoogdravend maar altijd vriendelijk:
 
‘IK GING ER TIJDENS DE PAUZE OP EEN ZEER ONBELEEFDE MANIER VANDOOR, EEN MANIER DIE NIET PAST BIJ HET TYPE PERSOON DAT IK WENS TE ZIJN, DAN WEL DOELBEWUST PROBEER TE ZIJN.’
 
Hij leert Zack een echte held te zijn, wat iets anders is dan een tiran:
 
‘MACHT BETEKENT NIETS, HET GAAT OM WAT JE ERMEE DOET!’
 
Het kan -- zeker voor een kritische volwassen lezer -- wel even duren voor je echt in het verhaal meegaat, maar als je eenmaal je ongeloof hebt opgeschort, buitel je dartel door een wonderlijke wereld die blijft verrassen en amuseren, een nonsensicale wereld in de traditie van Alice in Wonderland of de nonsensverzen van Edward Lear.
 
Patrick Ness, Tim Miller: Het leven van een hagedis van niks, Blauw Gras [s.l.] 2024, 205 p. : ill. ISBN 9789493374010. Vertaling van Chronicles of a lizard nobody door Yorick Goldewijk. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan