Graphic novel

Joke Spaey, Gerolf Van de Perre (ill.): Gewonde stad

door Jen de Groeve

In augustus 1914 werd de stad Leuven verwoest door het oprukkende Duitse leger. Een traumatische gebeurtenis die een beetje in de schaduw is blijven staan van het oorlogsgeweld aan het IJzerfront, dat dit jaar herdacht wordt. Het werd de inspiratie voor Gerolf Van de Perres vijfde beeldroman, de eerste waarvoor hij met een tekstschrijver, Johanna Spaey, samenwerkte. Gewonde stad is een ‘geschilderde roman’ (de term die Van de Perre zelf gebruikt) van de eerste oorlogsmaand van 1914 en het zijn de beelden die in de eerste plaats de roman dragen. Het verhaal wordt verteld vanuit vier gezichtspunten: koning Albert, een Duitse en een Belgische soldaat, en een vrouw. Van de Perre maakte een enorme hoeveelheid schilderijen van de verwoesting, bezetting en de eerste stappen in de reconstructie van de stad en haar bewoners. Apocalyptische beelden tonen de eindeloze aaneenschakeling van vernietiging, geweld en verlies. Het schilderwerk op canvas wordt regelmatig gecombineerd met tekenwerk of ander grafische technieken. Bij momenten onderbreekt een verstild, maar daarom niet minder ongenadig beeld de verwoestende stroom: de ogen van een verslagen koning, de gekromde rug van een wezenloze soldaat, een vrouw die wacht… De tekst van Spaey blijft grotendeels op de achtergrond, kan in haar geheel ook niet de kracht van het beeld evenaren, maar bij momenten treft de schrijfster de essentie van het boek met gebalde poëtische zinnen: ‘Ik brand en brul’ schrijft ze bij het verscheurende beeld van een kapotgeschoten gezicht. De gewonde soldaat ziet zichzelf weerspiegeld in een venster waarachter Leuven brandt, en waarin bloed en vlammen, menselijk en materieel, persoonlijk en maatschappelijk verlies samenkomen. En dan volgt de drang naar heropbouw. Waardevolle brokstukken worden uit het puin geraapt van ‘een stad op de knieën die wel overeind wil komen, maar nog niets heeft om zich aan vast te klampen.’ Medici werken stap voor stap aan de gezichtsreconstructie van de soldaat.
Van de Perre heeft de fotografie structureel in zijn grafisch werk opgenomen; hij gebruikte foto’s als basis en hij fotografeerde vervolgens ook zijn schilderijen. Sommige beelden in het boek zijn samengesteld uit meerdere van die foto’s, naast of over elkaar gecompileerd – zie bijvoorbeeld het beeld op p. 152 in dit nummer. De montage van beelden verleent het verhaal een beduidende spanning en zeggingskracht, zo bijvoorbeeld staat naast het beeld met de eerste fasen in de gezichtreconstructie het kubistisch aandoende beeld van de verwoeste stad. Of een slagveld, ietwat schimmig en egaal geschilderd, krijgt daar overheen het beeld van een verpleegster die zich over een slachtoffer buigt; de zware, ruwe verfstreken en verfklodders laten haar krachtig oplichten tegen een onwerkelijke achtergrond.
Gewonde stad is een bijzondere aanwinst in de literatuur over de Eerste Wereldoorlog en in het genre van de graphic novel. Een genre waarvan de grenzen niet vastliggen en dat zich kenmerkt door vrijheid in de keuze van expressievormen. Een genre met andere woorden, dat hoge verwachtingen schept.

Joke Spaey, Gerolf Van de Perre (ill.), Gewonde stad, De Bezige Bij Antwerpen Antwerpen, 2014, 224 p., ill. € 24,99. ISBN 9789085425236. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan