Nederlands proza

Toon Tellegen: Het lot van de kikker

door Tom Rummens

Dat Toon Tellegen de meester is van het allegorische dierenverhaal is genoegzaam bekend. Zijn bibliografie is wat dat betreft ronduit indrukwekkend: een lange lijst van publicaties, vele malen bekroond met allerlei literaire prijzen. Maar hij kan ook rekenen op een breed en enthousiast lezerspubliek. Dat is veelbetekenend, want ook al zijn ze lief verpakt, Tellegens verhalen zijn in wezen filosofisch.
In Het lot van de kikker staat het kwaken van de kikker centraal. En het staat symbool voor veel. Het kwaken is niet alleen een manier van communiceren. Het is ook een manier om te roepen, te verleiden, om eenzame dieren te troosten en om feesten op te luisteren. In 55 ultrakorte verhaaltjes roept Tellegen aan de hand van de kikker en zijn kwaken een veelheid aan thema’s op. Het levert een korte, maar uiterst poëtisch geformuleerde gedachtenreis op.
Het lot van de kikker is daardoor ook een aangenaam verraderlijk boek. De verhaaltjes lezen weliswaar vlot weg, je verdwaalt graag in de avonturen van de kikker en zijn vrienden: de egel, de muis, de mier... Nu ja, vrienden zijn het niet echt: ze vinden het gekwaak van de kikker veeleer irritant en meer dan eens verzinnen ze de smerigste listen om van zijn gekwaak af te zijn. Toch kan de kikker weinig anders doen. Het kwaken is het diepste wezen van wie hij is. Hij kan zich geen wereld zonder kwaken voorstellen, en ook geen kikker die niet kwaakt. De kikker valt samen met de geluiden die hij kwaakt. Dat kan luid zijn of stil, hoog of laag, lang of kort, maar kwaken zal het altijd zijn. Dat is zijn essentie, en kwaken is dus zijn lot.
Door de lichte, humoristische en ook kinderlijke (maar niet kinderachtige!) toon van zijn verhalen neemt Tellegen je gezwind mee. En telkens weer beland je binnen de kortste keren in het midden van een existentieel, ethisch of esthetisch probleem. Zou het kwaken ook bestaan als er helemaal geen kikkers waren? Zouden andere dieren ook kunnen leren kwaken, en zou dat even mooi klinken? En wil de kikker zijn kwaken überhaupt wel met andere dieren delen, of houdt hij het liever voor zichzelf?
Filosofische vraagstukken bevattelijk maken door ze in een poëtische dierenwereld te laten gedijen: het is een procedé dat Tellegen al jarenlang toepast. In die zin is er met Het lot van de kikker niets nieuws onder de zon. Verdrietig worden we daar niet van: Tellegen is een grootmeester in wat hij doet, en wat hij doet blijft uiterst relevant en meer dan prachtig.


Toon Tellegen, Het lot van de kikker, Querido Amsterdam, 2013, 126 p., € 18,95. ISBN 9789021450346. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2013

deze pagina printen of opslaan