Letterkunde
BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2018
Mirjam Van Hengel: Een knipperend ogenblik. Portret van Remco Campert
door Jo Vanderwegen
Met Een
knipperend ogenblik heeft Mirjam Van Hengel een biografie bij leven
gepubliceerd, iets wat eigenlijk alleen bij rocksterren en showbizzberoemdheden
voorkomt. Het portret dat ze schreef over schrijver Remco Campert (geb. 1929)
kon in haar optiek dan ook niet anders tot stand komen dan hoe zíj het deed:
middels het houden van tientallen gesprekken met Remco Campert zelf. Dat zorgt
er natuurlijk voor dat Campert zeer aanwezig is op elke bladzijde. Van Hengel –
ook auteur van Hoe mooi alles
over schrijver-bioloog Leo Vroman (1915-2014) – verstaat echter de kunst een
onafhankelijk boek te schrijven waarbij je als lezer nergens het gevoel krijgt
dat het onderwerp hinderlijk over de schouder meekijkt. Integendeel, Een knipperend ogenblik is een eerlijk
en hartverwarmend portret geworden van een van de grootste schrijvers van het
Nederlandstalig taalgebied.
Mirjam Van Hengel vertelt chronologisch en schrijft vlot en
meeslepend. Ze biedt bewust geen grondige analyse van Camperts werk; ze beperkt
zich tot citaten uit zijn werk, agenda’s en andere privé-documenten en
verwijzingen. Ook hield ze tal van gesprekken met verwanten en vrienden. Maar
in de eerste plaats baseerde ze zich dus op gesprekken die ze lange tijd elke
vrijdag hield met Campert zelf, thuis in zijn werkkamer. Vaak was hierbij zijn
vrouw Deborah aanwezig. Van Hengel kreeg daarenboven ook toegang tot zijn
privé-archief. In de verschillende hoofdstukken, chronologisch geordend, gaat
Van Hengel in op Camperts liefde voor jazzmuziek en film, op zijn (literaire)
vriendschappen, liefdesleven en natuurlijk op zijn proza en poëzie.
Nadrukkelijk vermeed
Mirjam Van Hengel een volledig boek te willen schrijven – of, in haar eigen
woorden: ‘niet elk boodschappenlijstje staat erin’. Ze laat ook niet na
reacties van schrijvers op verwante boeken te vermelden, zoals de emoties van
Fritzi Harmsen van Beek (een vroegere geliefde van Campert) op het boek Jagtlust van Annejet van der Zijl,
waarin het leven in en om haar woning (‘Jagtlust’) beschreven wordt.
In elk geval is Een knipperend ogenblik een persoonlijk
verhaal geworden. Via Mirjam Van Hengel verkeer je in diverse culturele
middens; gaande van die van de moeder van Remco Campert (de indertijd befaamde
actrice Joeki Broedelet), over die van zijn in het concentratiekamp overleden
vader, de dichter Jan Campert, tot zijn rol in de beweging de Vijftigers, van
wie hij de laatste nog levende vertegenwoordiger is. Ten slotte laat Van Hengel
niet na Camperts intense vriendschappen van vandaag te beschrijven, zoals die
met Kees van Kooten en Jan Mulder.
Van Hengel betoogt dat ze zich daarbij niet enkel op de
herinneringen van Remco Campert baseert, aangezien het erop lijkt dat hij
lacunes in het geheugen heeft. Zo stelt hij bij voortduring zijn vader slechts
een paar keer ontmoet te hebben, terwijl uit het onderzoek van Van Hengel
blijkt dat, toen Camperts moeder op tournee was, hij enkele maanden moet hebben
ingewoond bij zijn vader Jan en diens nieuwe vriendin Clara Eggink.
Van Hengels ambitie
om verder te reiken dan een boek waarin louter feiten worden vermeld, heeft
geleid tot een literair werk om te koesteren. Remco Campert zelf vond in één
van zijn columns dat de biografie hoorde tot ‘het nobele genre van de fictie’ –
een onderdeel van de ware biografie, aldus die andere literaire grootheid,
Virginia Woolf. Dit impliceert dat de essentie van de schrijver altijd
verborgen zal blijven, ook hier. Het belet niet dat Een knipperend ogenblik een fascinerend geheel is geworden,
verlucht met foto's. De lezer heeft het idee een vollediger beeld van Remco
Campert te hebben.
Mirjam Van Hengel: Een knipperend ogenblik. Portret van Remco Campert, De
Bezige Bij, Amsterdam, 512 p. ISBN 9789403122908. Distributie Standaard
Uitgeverij
deze pagina printen of opslaan