Vakliteratuur

Emer O'Sullivan: Kinderliterarische Komparatistik

door Vanessa Joosen

Verzoenende rol
Na de Tweede Wereldoorlog heerste in het Westen lange tijd het ideaal van de zogenaamde "Weltrepublik der Kinder," een wereld waarin kinderen een verzoenende rol speelden en de jeugdliteratuur een brug tussen verschillende landen kon vormen.

Diversiteit
Emer O'Sullivan beschrijft in haar boek Kinderliterarische Komparatistik hoe er stilaan meer aandacht gegroeid is voor de diversiteit van jeugdliteratuur. Hoewel jeugdboeken inderdaad veelvuldig vertaald en uitgewisseld worden, bestaan er tussen verschillende landen heel uiteenlopende opvattingen over wie of wat kinderen zijn, welke waarden ze moeten meekrijgen en wat ze verstandelijk en emotioneel aankunnen.
Zo wordt er in sommige landen een strikt onderscheid gemaakt tussen boeken voor kinderen, jongeren en volwassenen, terwijl er in andere landen een regelmatige uitwisseling bestaat tussen die verschillende leeftijdscategorieën. Om zulke verschillen in kaart te brengen, pleit O'Sullivan dan ook voor een "kinderliterarische Komparatistik."

Vergelijkende literatuurwetenschap
Wat "kinderliterarische Komparatistik" betekent legt O'Sullivan uit in het eerste deel van haar boek: het is een ruime opvatting van vergelijkende literatuurwetenschap met betrekking tot jeugdliteratuur, en omvat subdisciplines zoals het onderzoek naar vertalingen, canonvorming of naar intertekstualiteit in kinderboeken.

Buitenland
Een belangrijk studiegebied vormt de receptie van jeugdliteratuur in het buitenland: welke kinderboeken worden vertaald en hoe worden die onthaald? In de eerste plaats moeten vergelijkende literatuur-wetenschappers zich bewust zijn van de specifieke kenmerken van de jeugdliteratuur, zo argumenteert O'Sullivan. Zo is de lage status van de jeugdliteratuur in sommige culturen een verklaring voor het feit dat veel jeugdboeken zo vrij (of zelfs slecht) vertaald worden.

Vertalen
Daarna volgt een lange uiteenzetting over het vertalen van jeugdliteratuur, en daarin past O'Sullivan haar theorie toe op haar eigen onderzoek in Duitsland. Vooral haar analyse van prentenboekvertalingen leverde spectaculaire verrassingen op: daar waar de bijzondere waarde van prentenboeken vaak in een beknopte tekst ligt, vullen veel vertalers die "gaps" naar hartelust in met overbodige en vaak moraliserende toevoegingen.
In de Engelse versie van John Burninghams Grandpa bijvoorbeeld wordt de dood van grootvader enkel in de illustraties weergegeven met een lege stoel, in de Duitse versie voegde de vertaalster, Irina Korschunow, een sentimenteel afscheidstekstje toe.
Ook het hoofdstuk over Alice in Wonderland beschrijft enkele flagrante misverstanden: zo zat Alice in veel Duitse vertalingen niet op de oever van een rivier, maar op een bank in het park. In een vroege Duitse vertaling was het Engelse "bank" immers letterlijk overgenomen, en andere vertalers namen niet de moeite om dit na te kijken in het origineel.

Deutscher Gründlichkeit
De titel en inhoudsbeschrijving van Kinderliterarische Komparatistik klinken al vrij technisch, en ook het boek zelf is met "deutscher Gründlichkeit" aangepakt: het is een turf van zo'n 550 bladzijden, met lange en zware zinnen, veel titels en ondertitels, en op elke bladzijde een resem voetnoten.
Momenteel werkt Emer O'Sullivan samen met vertaalster Anthea Bell aan een Engelse, verkorte versie van Kinderliterarische Komparatistik. Toen ik daarover met haar sprak op de Summer School van Roehampton, vertelde ze dat de taal een stuk toegankelijker gemaakt wordt om tegemoet te komen aan het Engelse publiek. Helaas verdwijnt in de Engelse versie één van de interessantste hoofdstukken uit het boek: de vertaalgeschiedenis van Alice in Wonderland in Duitsland. Alleen daarvoor loont het de moeite om de Duitse versie te bekijken.

Rijkdom
Kinderliterarische Komparatistik is misschien niet geschikt voor "beginners," maar wie in dit boek wat tijd en moeite wil steken krijgt er een rijkdom aan informatie en onderzoeksresultaten voor in de plaats. Niet voor niets werd het boek in 2001 bekroond met de IRSCL Award, één van de weinige prijzen voor vakliteratuur over kinderboeken.

Emer O'Sullivan : Kinderliterarische Komparatistik, Universitätsverlag C. Winter Heidelberg, 2000, 549 p., ISBN 3825310396

Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2000

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri