Vanaf twaalf jaar
David Almond: De vuurvreter
door Reine De Pelseneer
12+ - De jonge Bobby
Burns groeit op in Keely Bay, een fictief gehucht aan zee. Wanneer in 1962 de
zomer stilaan plaats maakt voor de herfst, neemt Bobby's leven plots allerlei
wendingen. Of zoals Bobby zelf zegt: "Het begon allemaal op de dag dat ik
McNulty ontmoette". Bobby neemt samen met zijn moeder de bus naar
Newcastle, waar ze op de markt getuige zijn van het schouwspel van McNulty, een
vuurspuwer en boeienkoning. De sinistere man nodigt Bobby uit om hem te
assisteren. Vol bewondering, maar ook vol angst ziet Bobby toe hoe McNulty een
wagenwiel op het voorhoofd plaatst en even later een vleespen door beide wangen
priemt. Het gebeuren maakt zo'n indruk op de jongen dat hij het niet meer uit
zijn hoofd kan zetten. Het hele boek door blijft Bobby in de ban van de vuurvreter.
Wanneer Bobby een week later voor
het eerst naar de middelbare school moet, loopt het helemaal fout. De plak
wordt er gevoerd door een aantal tirannieke leerkrachten, die er niet voor
terugdeinzen de zweep te gebruiken. Enkel juf Bute, de zachtaardige lerares Biologie,
toont begrip voor haar leerlingen. Bobby kan zich maar moeilijk bij het gezag
neerleggen en tracht zich samen met zijn nieuwe vriend Daniël te verzetten.
Daar komt nog eens bij dat Bobby's vader ziek blijkt te zijn en onderzocht moet
worden in het ziekenhuis. "Het is niets ernstigs, Bobby," zegt zijn
moeder, maar daar gelooft Bobby niet veel van. Twijfels en angsten spelen door
zijn hoofd. Tot overmaat van ramp is er de dreiging van een nucleaire oorlog.
Russische kernraketten op Cuba zijn gericht op Amerika en op de televisie toont
men beelden van paddestoelvormige gaswolken. Het lijkt of het einde van de
wereld niet lang meer op zich zal laten wachten.
Temidden
van verwarring en angst zoekt Bobby troost bij zijn vrienden. Door steun te
zoeken bij elkaar wordt het voor de mensen in Keely Bay draaglijk om met hun
angsten te leven.
David Almond zet levensechte
personages neer. Ook al hebben ze stuk voor stuk een sterk uitgesproken
karakter, nergens komen ze ongeloofwaardig of karikaturaal over. Zo is McNulty
niet enkel een woeste vuurspuwer, maar vooral een tragische figuur die
getraumatiseerd is door de oorlog en zijn geloof in de mensheid heeft verloren.
De verhaalstructuur van De
vuurvreter is eenvoudig en rechtlijnig. Nergens kent het verhaal echte
hoogtepunten. De sterkte van het boek schuilt voornamelijk in de
sfeerschepping. Met nauwgezette beschrijvingen brengt David Almond de wereld
van Bobby voor de lezer tot leven: "In de bus liet ik toe dat mam haar arm
om me heen sloeg en we zaten dicht tegen elkaar aan terwijl we langs de rand
van de stad hobbelden. Ik luisterde of ik haar hartslag kon horen. Ze zei dat
de lucht prachtig was, al dat blauw dat vervaagde tot al die flarden paars en
oranje en roze. Ze praatte enthousiast over de velden, de hagen, de
volkstuintjes, de duiventillen, de vormen van de kolenmijnen die zich
aftekenden tegen de lucht in het noorden. Ze hield haar adem in bij de eerste
aanblik van de verre glinsterende zee, bij de daken van ons gehucht Keely
Bay."
Aan de seizoenen schenkt de
schrijver behoorlijk wat aandacht. Niet zelden weerspiegelen de
weersomstandigheden de gemoedsgesteldheid van de personages. Het einde van de
zomer lijkt meteen ook het einde van een zorgeloze periode aan te kondigen. De
herfst brengt onrust met zich mee. Van een nog groter belang is de aanwezigheid
van de zee. Ze heeft een onmiskenbaar grote invloed op alle mensen in Keely
Bay. Enerzijds brengt de zee werk en plezier, anderzijds heeft ze iets onheilspellends
in zich. Ailsa gelooft zelfs dat je aan zee het gejammer van zeelui kan horen
die tijdens de oorlog zijn verdronken. "En daar hoorden we ze, de geluiden
die best gehuil en geschreeuw konden zijn als we er op een bepaalde manier naar
luisterden. 'Ik heb ook wel eens gelach gehoord,' zei ze. 'Maar dat klonk heel
anders. Waarom huilen ze zo, Bobby?' 'Het is de lucht. Het is de zee. Het
is...' Ze raakte mijn arm aan. 'Je weet best dat het de lucht en de zee niet
zijn. Vind je het soms ook eng, Bobby Burns?'"
David
Almonds beschrijvingen van het weer en de omgeving versterken de indruk dat er
een onderhuidse dreiging aanwezig is in het boek. Daardoor wordt spanning
gecreëerd. Doordat de gevoelens van de personages grotendeels tot uiting komen
via de beschrijving van externe factoren als het landschap, wordt het boek
nooit sentimenteel. Suggestieve beelden roepen de emoties op.
De vuurvreter is gebaseerd op ervaringen uit de jeugd van David
Almond, die zelf opgroeide in een klein dorpje aan de kust. Voor hedendaagse
jonge lezers lijken de vroege jaren '60 waarschijnlijk erg ver weg. Dat er ooit
een nucleaire oorlog dreigde, is hen misschien niet eens bekend. Toch zou het
jammer zijn dat de thematiek kinderen ervan zou weerhouden dit boek te lezen;
(de dreiging van) oorlog is immers een universeel thema en de angst die gepaard
gaat met opgroeien en met het verzeild raken in nieuwe, onbekende situaties is
hoe dan ook van alle tijden.
De boeken van de Engelse schrijver
David Almond werden meermaals bekroond. Voor De schaduw van Skellig,
zijn eerste en bekendste jeugdboek, kreeg Almond o.a. een Zilveren Griffel.
Ook De vuurvreter viel al in de prijzen. In Engeland werd het
boek bekroond met de Smarties Book Prize van de kinderjury, wat aantoont dat De
vuurvreter niet enkel bij critici, maar ook bij kinderen zelf in de smaak valt.
De vuurvreter is een vlotlezend verhaal, maar zal door de thematiek
en de soms wat langere beschrijvingen wellicht vooral ervaren lezers weten te
boeien.
David Almond: De vuurvreter,
Querido, Amsterdam 2005, 173 p. Vertaling van The fire-eaters
Oorspronkelijk verschenen in De
Leeswelp 2005
deze pagina printen of opslaan